تبعید: حکمی برای اتهامی ثابت نشده

ماده ۱۹۰ قانون مجازات اسلامی می‌گوید: حد محاربه و افساد فی‌الارض یکی‌از این چهار چیز است: قتل، آویختن به دار، اول قطع دست راست و سپس پای چپ و نفی بلد.

"نفی بلد" در اصطلاح فقهی یعنی دور کردن فرد متهم از خانه و کاشانه به طوری که با کسی در ارتباط نباشد.

ماده ۱۹۳ قانون مجازات اسلامی تصریح کرده که محاربی که تبعید می‌شود باید تحت مراقبت قرار گیرد و با دیگران معاشرت و مراوده نداشته باشد. این بدان معناست که فرد تبعید‌شده در زندان نگه داشته نمی‌شود.

با این‌همه، ضیاالدین نبوی دانشجوی محروم از تحصیل و یکی از بنیان‌گذاران کمیته دفاع از حق تحصیل، به ۱۰ سال حبس در زندان ایذه محکوم شده است. به گفته‌ی وکیل وی، تنها یکی از مراجع تقلید، حکم زندان در تبعید را برای محاربه در نظر گرفته و این حکم نیز بر اساس نظر او صادر شده است. حکم ضیا نبوی قطعی و قابل اجراست.

وی اواخر هفته گذشته به زندان اهواز منتقل شد و طبق اخبار منتشر شده، مدت ۴۸ ساعت در سلول انفرادی نگه داشته شده است. خبرگزاری رهانا همچنین از ضرب و شتم این زندانی سیاسی در زندان اهواز خبر داده است.

تلاش‌های بی‌ثمر یک پدر

علی اکبر نبوی پدر ضیا نبوی در گفت و گو با دویچه‌وله در مورد انتقال پسرش به زندان اهواز چنین می‌گوید: «اگر تا حالا مصاحبه‌نکردم، به این خاطر بود که در حدود ۱۸ـ ۱۷ ماه از لحاظ قانونی دنبال کارهایش رفته بودم. تمام جاهایی که به این پرونده مربوط بوده را رفتم و پیگیری کردم. ازجمله دفتر آیت‌الله لاریجانی، بعدهم دفتر آقای دولت‌آبادی، دادگاه تجدیدنظر، دادگاه انقلاب، حتی شورای مصلحت نظام. من همه‌جا رفته‌ام و پیگیری کرده‌ام. گاهی وقت‌ها روزها و ساعت‌ها رفتم تا ظهر دم دادگاه نشستم، بعد هم آخر سر با تهدید و فحاشی مرا بیرون کردند. متاسفانه هیچ جا جواب من را ندادند. نتیجه این شد که پسرم را به زندان اهواز منتقل کردند».

خانواده نبوی ساکن شهر سمنان در استان مرکزی هستند. پدر ضیا می‌گوید حتی رفتن به تهران هم برای ما از نظر مخارج و دوری راه، بسیار مشکل بود. وی می‌گوید که مادر ضیا بیماری قلبی دارد و با توجه به این شرایط، پدر و مادر دیگر نمی‌توانند هر هفته به ملاقات فرزندشان بروند.

وکیل ضیا نبوی در ابتدا نسرین ستوده بود. وی خود به اتهام اقدام علیه امنیت ملی از تاریخ ۱۳ شهریور ماه امسال در زندان به سر می‌برد. آقای نبوی می‌گوید: «جا دارد که از فداکاری‌های خانم ستوده تشکر کنم. کسی بود که واقعاً کمک و راهنمایی‌ام کرد. خیلی در این مدتی که ما درگیر بودیم، کمک‌مان کرد. جای تأسف است که او هم بازداشت شده».

در حال حاضر ژینوس شریف وکالت ضیا نبوی را بر عهده دارد. وی با تایید این مسئله که در قانون مجازات اسلامی یکی از مجازات‌های محاربه تبعید است، می‌گوید که اصولا اتهام محاربه بر موکلش وارد نیست: «من پرونده را ریز به ریز، صفحه به صفحه و خط به خط خواندم و یادداشت‌برداری کردم. حتی در جلسه‌ی دادگاه، قاضی به من گفت که برای من محرز است که ایشان محارب نیست و شما از سایر اتهامات‌شان دفاع کنید. با وجود این، ما در لایحه و دفاعیا‌ت‌مان راجع به محاربه هم به اندازه‌ی کافی صحبت کردیم و آن روزی هم که در دادگاه بودیم، با این حرف قاضی خیال‌مان راحت بود. حتی آقای نبوی خودشان هم تعجب کرده بودند که چه قدر دادگاه ظاهراً خوب برگزار شده، اما در نهایت این حکم صادر شد».

نپذیرفتن اتهام: دلیل اتهام

یکی دیگر از اتهامات ضیا نبوی ارتباط با سازمان مجاهدین خلق است. این اتهام تنها به این دلیل بر وی وارد شده که یکی از اعضای خانواده او از هواداران این سازمان است. پدر ضیا ضمن رد این اتهام در مورد فرزندش معتقد است تنها گناه پسرش تشکیل کمیته دفاع از حق تحصیل است. او می‌گوید: «این که بستگان کسی، رابطه‌ای با یک سازمان داشته باشد، دلیل نمی‌شود که او را محکوم کنند. پسر من ضیا نبوی، دانشجوی محروم از تحصیل و ستاره‌دار، خودش و همکارانش، تنها و تنها برای حق تحصیل دانشجویان فعالیت داشتند. جز این، هیچ گونه وابستگی به سازمان یا گروهی نداشت. او در تمام سال‌ها فقط برای حق تحصیل دانشجویان فعال بوده. غیر از این، هر اتهام دیگری بزنند، کذب محض است».

ژینوس شریف می‌گوید نپذیرفتن اتهام ارتباط با مجاهدین، خود دلیلی برای صدور حکم محکومیت موکلش بوده است: «متأسفانه باید بگویم که در پرونده‌ی ایشان هیچ دلیلی راجع به ارتباطش با منافقین وجود ندارد، بلکه ایشان از لحظه‌ی بازداشت تا آخرین روز تحقیقات و در جلسه‌ی دادگاه صراحتاً اعلام کرده که با این گروه ارتباط ندارد. جالب‌ این که اصلاً در رأی دادگاه اعلام شده که این انکار ارتباطش با منافقین، نشان می‌دهد که ایشان آموزش دیده است. در کیفرخواست هم به خاطر این که همکاری و به‌قول معروف اقرار نکرده، تقاضای اشد مجازات برایش شده است».

به گفته خانم شریف، بعد از صدور حکم، تمامی اعضای خانواده نبوی با وی‌ تماس گرفته و گفته‌اند حاضرند شهادت بدهند که ضیا چقدر از عملکرد سازمان مجاهدین ناراضی بود و چقدر انتقاد به این سازمان داشت. اما حکم، صادر شده و به گفته‌ی خانم شریف دیگر جای بازگشت ندارد مگر در صورت اعاده دادرسی.

اتهاماتی که جزو حقوق بشر است

مجید دری زندانی دیگری است که او هم به اتهام محاربه به شش سال تبعید در زندان ایذه محکوم شده است. مادر وی در گفت و گو بارسانه‌ها درخواست کرده که این حکم لغو شود و این خانواده بیش از این مورد اذیت و آزار قرار نگیرند.

مجید دری نیز یکی دیگر از دانشجویان محروم از تحصیل و عضو کمیته دفاع از حق تحصیل است.

شیوا نظرآهاری عضو کمیته گزارشگران حقوق بشر اولین دختری است که حکم زندان در تبعید برایش صادر شده است. محمد شریف وکیل او می‌گوید با شنیدن صدور حکم تبعید برای یک دختر جوان بسیار آشفته شده. او می‌گوید: «زندان‌های خوزستان، حالا نه الزاماً اهواز، با توجه به وضعیت آب و هوای گرمی که دارد، علاوه بر خود حبس که حبس در تبعید است، زحمات و مشقات و زجرهای دیگری را به‌دنبال دارد. اگر چنانچه محل تبعید محلی باشد که قاچاق مواد مخدر رواج داشته باشد، مشکلات دیگری را برای یک دختر مثل شیوا فراهم می‌آورد و مسائل پیچیده‌ای به‌وجود می‌آید».

وی می‌گوید در پرونده موکلش موجبات قانونی‌ای که با احکام راجع به محاربه تطبیق پیدا کند ندیده و امیدوار بوده که موکلش از این اتهام تبرئه شود.

آقای شریف می‌گوید که ترجیح می‌دهد در مورد حکم تبعید و تطبیق آن با قوانین بین‌الملل صحبتی نکند، اما معتقد است: «اتهاماتی که برای این قبیل متهمین درنظر گرفته شده، بعضاً در اسناد حقوق بشر تحت عنوان "حق" تعبیر شده است. بنابراین، باید خود مسأله‌ی اتهام را با حق‌های مندرج در اسناد حقوق بشر تطبیق داد که بخش اصلی‌اش با حق‌های مندرج در این اسناد مغایرت آشکار دارد».

هرسه متهم به زندان در تبعید، جزو دانشجویان ممتاز دانشگاه‌های تهران هستند. ضیا نبوی در آزمون ورودی برای دوره کارشناسی ارشد جزو ۱۰ نفر اول بوده است. پدر وی‌می‌گوید: «در کجای دنیا دانشجوی ممتاز کشور که با رتبه‌ی زیر ۱۰ برای فوق‌لیسانس تهران قبول شود و همیشه در دانشگاه ‌جزو نخبگان باشد، دچار چنین مشکلی می‌شود؟ آیا این حق ماست؟ آیا این حق بچه‌های نخبه‌ی مملکت است که دچار چنین مشکلاتی شوند؟».

میترا شجاعی

تحریریه: جواد طالعی