دگرباشان ایرانی در انتظار رهایی از "برزخ پناهجویی در ترکیه"

دگرباشی تا چند دهه پیش در اکثر کشورها غیرقانونی بود، اما در سال‌های اخیر برخی کشورهای غربی در جهت به رسمیت شناختن حقوق دگرباشان گام‌هایی برداشته‌اند. اول اکتبر ۲۰۱۷ دو مرد آلمانی پس از ۳۸ سال دوستی به عنوان اولین زوج هم‌جنس ‌ازدواج خود را در ثبت احوال برلین رسمیت بخشیدند. بدین ترتیب از این پس هم‌جنس‌ها در آلمان از حقوق و امتیازهای برابر با زوج‌های غیرهم‌جنس برخوردار هستند از جمله حق پذیرش فرزند و تخفیف مالیاتی.

بیشتر بخوانید: ازدواج همجنسگرایان آلمان با امضای رئیس جمهوری رسمیت یافت

در ایران طبق قانون اساسی که مطابق با قوانین اسلامی ‌نگاشته شده از میان انواع دگرباشی جنسی، هم‌جنسگرایی به هیچ عنوان مشروعیت ندارد. افراد هم‌جنسگرا نمی‌توانند گرایشات خود را آشکارا بروز دهند و  راجع به آن صحبت کنند. زندگی این افراد به حدی دشوار است که بسیاری از آنها مجبور به مهاجرت و ترک ایران شده‌اند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

شمار بسیاری از این افراد در حال حاضر در کشور ترکیه در انتظار دریافت پاسخ از مقامات اداره مهاجرت آمریکا یا سازمان ملل هستند. از روز ۲۷ ژانویه ۲۰۱۷ که دونالد ترامپ فرمان مهاجرتی خود مبنی بر محدودیت صدور ویزا برای شهروندان چند کشور مسلمان را صادر کرد و تعداد درخواست پناهجویان را از ۱۱۰هزار به ۵۰ هزار کاهش داد، حدود ۱۲۰۰ پناهجوی هم‌جنسگرا، دگرجنس‌شده ‌و دوجنسگرا در ترکیه در بلاتکلیفی به سر می‌برند. از این تعداد حدود ۱۰۰۰ نفر ایرانی هستند که ۵۰ تن از آنها حتی دیگر نمی‌توانند نیازهای اولیه خود را تأمین کنند. همچنین امکانات سازمان ملل برای اعمال فشار بر کشورهای دیگر تا پناهجویان بیشتری را بپذیرند محدود است.

برخی از این افراد پول کافی برای انجام اولین مراحل درخواست پناهندگی برای رساندن خود به خاک آمریکا را ندارند. تنها راه آنها اقدام از طریق سازمان ملل است که ممکن است دو تا سه سال به درازا بکشد. بودجه‌ای از سوی سازمان ملل به دولت ترکیه بابت پذیرش این پناهجویان اختصاص داده شده که صرفاً بخشی جزئی از هزینه‌های درمانی آنها را پوشش می‌دهد. بسیاری از این افراد که به دلیل طرد شدن از سوی خانواده کمکی از ایران دریافت نمی‌کنند در وضعیت بسیار ناگواری به سر می‌برند.

آرشام پارسی، مدیر سازمان دگرباشان ایرانی در تورنتو می‌گوید: «بسیاری از پناهجویان تصور می‌کنند ترکیه کشور آزادی است. با همین تصور اشتباه از همان بدو ورود مشکل خود را با همه مطرح می‌کنند. در حالی که نمی‌دانند گرایشات مذهبی مردم ترکیه رو به فزونی است و آنها هر روز نسبت به حقوق دگرباشان محافظه‌کارتر می‌شوند. بسیاری از این پناهجویان چنان به لحاظ روحی آسیب دیده‌اند که حتی گرایش به خودکشی دارند.»

بار تنهایی کیان

یکی از این افراد به نام (تغییر داده شده) کیان که پس از دو سال انتظار در ترکیه سرانجام در ماه مه ۲۰۱۶ وارد آمریکا شده است، برای دویچه وله از مشکلات خود از بدو کودکی می‌گوید. او شرح می‌دهد که از همان ابتدا به دلیل متفاوت بودن چه دشواری‌ها و رنج‌هایی را به دلیل عدم آگاهی افراد در خانواده، مدرسه و بعدها در دانشگاه و دوران سربازی متحمل شده است. از القاب و الفاظی گلایه دارد که همواره افرادی نظیر او در جامعه ایران یدک کشیده‌اند؛ القابی چون "هم‌جنس‌باز" یا "اواخواهر" به جای "هم‌جنسگرا" که تابو بودن این وضعیت را با خشونت هر چه تمام‌تر به رخ آنها می‌کشد. او می‌گوید: «در بسیاری موارد افراد هم‌جنسگرا نیازی به ارتباط جنسی در خود احساس نمی‌کنند، بلکه تنها تمایل دارند عشق و میل خود را به هم‌جنس خود بروز دهند. در جامعه‌ای چون ایران اکثر افراد تمایزی میان هم‌جنسگرا و هم‌جنس‌باز  قائل نمی‌شوند و به راحتی لفظ هم‌جنس‌باز را که یک بیماری جنسی است به افراد هم‌جنسگرا نسبت می‌دهند.»

کیان می‌گوید که افراد هم‌جنسگرا از ابراز حقیقت وجودی خود هراس دارند و به دلیل تنهایی عمیقی که در خود احساس می‌کنند به راحتی بازیچه دست دیگران قرار می‌گیرند. او از ترس‌های پایان‌ناپذیر خود در اجتماعات مختلف، از تلاش‌هایی که هم‌جنسگرایان برای پنهان کردن وضعیت خود می‌کنند و از کنجکاوی بیمارگونه افراد برای کشف راز آنها می‌گوید. او همچنین با ابراز تأسف می‌افزاید که بارها در کوچه و خیابان مورد تعرض و آزار و اذیت جنسی قرار گرفته است.

ساینا و رنج بلاتکلیفی

ساینا یکی از دگرباشانی است که از ۲۰ ماه پیش تا کنون در شهر دنیزلی ترکیه در وضعیت بلاتکلیف به سر می‌برد. او که یک ترانس‌سکشوال (دگرجنس‌شده) است، پنج سال پیش در ایران تحت عمل جراحی تغییر جنسیت مرد به زن قرار گرفته است ولی به دلیل محدودیت‌هایی که همه دگرباشان نظیر او در ایران دارند مجبور به ترک کشورش شده است. او می‌گوید که حتی با وجود حمایت‌های صوری دولت و  صدور مجوز برای عمل جراحی تغییر جنسیت و  تغییر کارت شناسایی و شناسنامه، باز هم مشکلات خانوادگی، کنار نیامدن اعضای خانواده با این واقعیت، تعصبات فرهنگی و نگاه پیش‌داورانه مردم اجازه یک زندگی بی‌دغدغه و راحت را به او و افراد نظیر او نمی‌دهد. او می‌گوید امکاناتی هم که دولت در اختیار افرادی چون او می‌گذارد صرفاً برای همرنگ شدن آنها با عرف جامعه و انگشت‌نما نبودن آنها در اجتماعات گوناگون است.

بیشتر بخوانید: «نسل جوان ایران نسبت به دگرباشان روادارتر است» • مصاحبه

ساینا در شهر دنیزلی با دشواری‌های بسیار روبروست. کمک‌های مالی سازمان ملل بسیار محدود و جزئی است. پناهجویان اجازه کار ندارند و امکان کار منوط به درخواست شخصی کارفرما از اداره کار است. اما در بسیاری از موارد کارفرماها برای گریز از پرداخت حق بیمه ترجیح می‌دهند از بازار کار سیاه استفاده کنند و این امر به دلیل غیرقانونی بودن عواقب سنگینی برای پناهجویان دارد. از طرفی دیگر بسیاری از این افراد به دلیل طرد شدن از سوی خانواده هیچگونه کمکی از ایران دریافت نمی‌کنند و با مشکل امرار معاش مواجه هستند. به علاوه امکانات پزشکی برای افرادی چون ساینا که نیاز به ادامه درمان و مصرف هورمون دارند بسیار محدود است.

ساینا می‌گوید که جامعه ترکیه نیز به دلیل تعصبات مذهبی رفتار مناسبی با دگرباشان ندارد و مامورین پلیس زندگی آنها را به‌شدت زیر نظر دارند.

او می‌گوید مشکلی که بیش از هر چیز پناهجویانی چون او را آزار می‌دهد بلاتکلیفی در ترکیه است. توقف روند پناهنده‌پذیری در اداره مهاجرت آمریکا این افراد را در وضعیتی سرگردان و معلق قرار داده است. از سوی دیگر تغییرات سیاسی در ترکیه، تورم، هزینه بالای مسکن، نبود امکانات مالی عرصه را هر روز بر پناهجویان تنگ‌تر و تحمل این برزخ را بر آن‌ها دشوارتر می‌کند.