ایران در تابستان سال جاری با کسری شدید برق مواجه شد و مقامات ایران مدعی شدند که علت خاموشی‌های گسترده، اوج‌گیری مصرف برق در بخش ماینینگ (ارز دیجیتال) است؛ اما آمارهای وزارت نیرو به وضوح نشان می‌دهد که در سال‌های ۹۸ و ۹۹ تنها نیمی از اهداف رشد تولید برق محقق شده است.
گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نیز نشان می‌دهد که بیش از ۱۳ درصد برق تولیدی ایران، به خاطر فرسوده بودن شبکه، در همان مرحله انتقال و توزیع از بین می‌رود و به دست مصرف‌کننده نمی‌رسد.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
دولت برای سال جاری خورشیدی نصب ۳۵۰۰ مگاوات نیروگاه جدید را برنامه‌ریزی کرده بود، اما آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد که در ۸ ماه ابتدایی سال، تنها ۷۸۲ مگاوات نیروگاه جدید راه‌اندازی شده و در آذرماه حتی یک مگاوات نیز به ظرفیت تولید برق کشور اضافه نشده است.
طی دهه‌های گذشته، کمترین میزان رشد ظرفیت نیروگاهی ایران به سال ۱۳۹۴ برمی‌گردد که تنها حدود هزار مگاوات نیروگاه جدید راه‌اندازی کرده بود.
رشد طبیعی مصرف برق
ایران سالانه حداقل ۵ درصد رشد طبیعی مصرف برق دارد. برای نمونه در آذرماه امسال نسبت به آذر پارسال ۷۳۰ هزار مشترک جدید خانگی به شبکه برق اضافه شد و به ۳۰ میلیون و ۶۴۵ هزار نفر رسیده است. به غیر از بخش صنعتی، رشد شمار مشترکین در همه بخش‌ها، از کشاورزی تا تجاری و عمومی حتی بیشتر از بخش خانگی بوده است.
مشکل اینجاست که میزان رشد ظرفیت نیروگاهی ایران بسیار کمتر از میزان طبیعی رشد تقاضای برق در این کشور است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
سال ۹۹ دولت مجبور شد واردات برق را دو برابر کند تا جلوی خاموشی‌ها گرفته شود، اما امسال ۸ درصد به واردات برق اضافه کرده و صادرات برق را نیز ۴۰ درصد کاهش داده، اما باز هم ایران در تابستان با کسری شدید برق مواجه شد.
نکته اینجاست که حداقل در سال گذشته نزدیک ۲ هزار مگاوات نیروگاه برقی جدید راه‌اندازی شده بود، اما در ۹ ماه ابتدایی امسال تنها ۷۸۲ مگاوات نیروگاه جدید راه‌اندازی شده که کمتر از نیمی از آنها از نوع «چرخه ترکیبی» با راندمان نسبتا بالا است و بقیه نیروگاههای عادی هستند.
راندمان نیروگاههای حرارتی ایران بسیار اندک و حدود ۲۰ تا ۳۷ درصد است. دولت طی بیش از یک دهه گذشته برنامه تبدیل نیروگاههای گازی و بخاری به سیکل ترکیبی را داشت، اما موفقیتی نداشته و هنوز هم سهم نیروگاههای سیکل ترکیبی در ظرفیت تولید برق کشور کمتر از ۳۷ درصد و سهم نیروگاههای بخاری و گازی ۴۴ درصد است.
نیروگاههای تجدیدپذیر و برق پاک
یکی از معضلات ایران در شدت‌گیری کسری برق مربوط به خشکسالی است. آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد که سهم نیروگاههای آبی در ظرفیت تولید برق کشور ۱۴ درصد است، اما هم اکنون سدهای ایران با کسری چشمگیر ذخایر آب مواجه هستند.
در ۹ ماه ابتدایی سال مجموع تولید برق نیروگاههای آبی و تجدیدپذیر معادل ۳.۵ درصد از کل برق تولیدی ایران بوده و نسبت به دور مشابه پارسال ۴۵ درصد افت داشته است. نکته اینجاست که تولید برق آبی ایران در ۹ ماهه ابتدایی سال ۹۹ نیز نسبت به دور مشابه سال ۹۸ حدود ۳۱ درصد افت داشت.
بدین ترتیب، تنها تکیه ایران برای تامین برق، نیروگاههای حرارتی هستند که آنها نیز مشکلات خود را دارند؛ خصوصا موضوع آلودگی هوا.
ایران در پاییز و زمستان امسال با کسری شدید گاز همراه است و مجبور شده است که بجای گاز، سوخت بسیار آلاینده مازوت و یا گازوئیل در نیروگاه‌ها مصرف کند؛ موضوعی که به آلودگی شدید هوای کلان‌شهرهای ایران منجر شده است.
اخیرا مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی منتشر کرد که می‌گوید چاره‌ای جز رو آوردن به انرژی‌های تجدیدپذیر برای تامین برق ایران نیست.
هم‌اکنون سهم نیروگاههای تجدیدپذیر در تولید برق ایران تنها نیم درصد است و از طرفی نیروگاه اتمی بوشهر، تنها سهمی ۱.۵ درصدی در تولید برق دارد.
دولت ابراهیم رئیسی می‌گوید در بودجه سال آینده نصب ۲ هزار مگاوات نیروگاه جدید خورشیدی و بادی برنامه‌ریزی شده است، اما به نظر نمی‌رسد چنین رقمی محقق شود.
در ۹ ماه ابتدایی امسال تنها ۲۸ مگاوات به ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر کشور اضافه شده است.
ایران ۳۰۰ روز آفتابی دارد و بهشتی برای تولید انرژی خورشیدی است، اما تاکنون دولت‌ها توجهی به این موضوع نداشته‌اند.
در مقام مقایسه، هم‌اکنون یک چهارم برق ترکیه از نیروگاههای بادی و خورشیدی تامین می‌شود.
ناترازی هزینه و درآمد برق
آخرین آمار آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که یارانه پنهان برق در ایران طی سال ۲۰۲۰ حدود ۱۲.۵ میلیارد دلار بوده است. با توجه به افزایش شدید قیمت نفت و دیگر حامل‌های انرژی، انتظار می‌رود پارسال این رقم رشد چشمگیری داشته باشد.
یارانه پنهان یعنی اختلاف قیمت برق در داخل و خارج از ایران. طی سال‌های گذشته ریال ایران به شدت با افت ارزش مواجه شده، اما دولت قیمت برق را تنها ۳۲ درصد افزایش داده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گوید تورم در کشور از سال ۹۶ تاکنون ۱۷۰ درصد رشد داشته، اما قیمت برق تنها رشدی ۳۲ درصدی داشته است.
این موضوع باعث شده است که بنابر ارزیابی مرکز پژوهش‌های مجلس، طی چهار سال گذشته ناترازی هزینه تولید و درآمد برق در ایران ۶.۵ برابر شود.
اختلاف هزینه و درآمد صنعت برق ایران در سال ۹۶ تنها ۴۶۰۰ میلیارد تومان بود، اما امسال به بالای ۳۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.
بر اساس این گزارش، انتظار می‌رود در سال جاری هزینه صنعت برق ایران بیش از ۶۹ هزار میلیارد تومان و درآمدهای آن ۳۹ هزار میلیارد تومان باشد.
افزایش قیمت برق با توجه به اینکه ۶۰ درصد جمعیت ایران به زیر خط فقر کشیده شده و تورم افسارگسیخته‌ای در ایران حاکم است، توجیهی ندارد.
ادامه این وضعیت نیز صنعت برق کشور را به ورطه نابودی خواهد کشاند. البته چنانچه گفته شد، بیش از ۱۳ درصد برق تولیدی ایران در همان مرحله انتقال و توزیع از بین می‌رود و این میزان تلفات برق، معادل ۴۰ درصد از برق مصرفی کل خانوارهای ایرانی است.
دولت ایران حداقل می‌تواند با رسیدن به توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌ها شبکه فرسوده برق را بازسازی کند و نیروگاههای کم‌بازده را به چرخه ترکیبی تبدیل کند؛ اما به نظر می‌رسد اولویت جمهوری اسلامی فعلا مسائلی جدا از این مشکلات است.
مطالب منتشر شده در صفحه "دیدگاه" الزاما بازتاب‌دهنده نظر دویچه‌وله فارسی نیست.