روز جهانی آزادی رسانه‌ها در دوران انفجار اطلاعات
۱۳۹۱ اردیبهشت ۱۳, چهارشنبه
در آستانه‌ی روز جهانی آزادی رسانه‌ها (۳ مه/ ۱۴ اردیبهشت) موسسه بین‌المللی رسانه، در وین پایتخت اتریش، هشدار داد که سال جاری میلادی می‌تواند به خطرناک‌ترین دوره‌ی کاری خبرنگاران در ۱۵ سال گذشته تبدیل شود. مطابق آمار این موسسه در ۴ ماه منتهی به ۳۰ آوریل ۲۰۱۲ (۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۱) ۴۳ روزنامه‌نگار در کشورهای مختلف جان خود از دست داده‌اند.
آگهی مجانی برای دفاع از آزادی رسانه‌ها
به گزارش موسسه بین‌المللی رسانه، سوریه در سال ۲۰۱۲ پرمخاطره‌ترین کشور جهان برای خبرنگاران بوده است. در سه ماهه ابتدای امسال ۱۱ گزارشگر سوری و خارجی در سوریه کشته شده‌اند. بر اساس آمار موسسه یاد شده در سال ۲۰۱۱ شمار روزنامه‌نگارانی که در حوادث مختلف جان باخته‌اند ۱۰۲ نفر بوده است.
موسسه بین‌المللی رسانه‌ها برای حفاظت از آزادی بیان و فعالیت‌های رسانه‌ای کارزار تبلیغاتی گسترده‌ای را آغاز کرده است. نشریه‌های بسیاری در کشورهای مختلف جهان اعلام آمادگی کرده‌اند به مناسبت روز جهانی آزادی رسانه‌ها یک آگهی بزرگ این موسسه در دفاع از آزادی بیان و خبررسانی را مجانی منتشر کنند.
به گزارش خبرگزاری آلمان، نشریه‌های کشورهایی چون هند، آرژانتین، نامیبیا، استرالیا، صربستان، آفریقای جنوبی، ترکیه، لهستان، آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی از ابتکار موسسه بین‌المللی رسانه‌ها حمایت می‌کنند.
جایزه یونسکو برای روزنامه‌نگار معترض آذربایجانی
یونسکو از سال ۱۹۹۷ جایزه‌ای نیز به عنوان "آزادی رسانه‌ها" تاسیس کرده که هر سال به فعالان این عرصه در یکی از کشورهای جهان اهدا می‌شود. جایزه‌ی سال ۲۰۱۲ به عین‌الله فقتح‌الله‌‌اوف روزنامه‌نگار و فعال حقوق بشر آذربایجانی تعلق گرفته است. او در سال‌های گذشته بارها به اتهام‌های گوناگون از جمله فعالیت تروریستی، عدم پرداخت مالیات، ایجاد اختلافات ملی و قومی بین مردم و خرید و فروش مواد مخدر دادگاهی شده است.
فتح‌الله‌اوف، بنیادگذار و سردبیر هفته‌نامه روسی‌زبان "آذربایجان واقعی" و روزنامه‌ی "آذربایجان روزانه"، در سال ۲۰۰۷ به ۸ سال زندان محکوم شد. او پس از شدت گرفتن اعتراض‌های بین‌المللی سال گذشته به بهانه‌ی روز ملی آذربایجان توسط رئیس جمهور این کشور عفو شد.
مارکوس لونینگ، مسئول امور حقوق بشر دولت آلمان، می‌گوید در یک دهه‌ی گذشته محدودیت آزادی‌های فردی و اجتماعی در آذربایجان شدت گرفته است. به گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر در حال حاضر شش روزنامه‌نگار و ۱۴ فعال سیاسی در آذربایجان زندانی هستند.
ده کشور پرمخاطره برای روزنامه‌نگاران
به مناسبت روز جهانی رسانه‌ها، امسال نیز مانند سال‌های اخیر، فهرست‌های مختلفی منتشر شده که وضعیت کشورهای گوناگون در این ارتباط را تشریح می‌کنند. بر اساس بررسی‌های سازمان گزارشگران بدون مرز و دیگر نهادهای مشابه، ایران در سال ۲۰۱۲ نیز جزو کشورهایی شناخته شده که بیشترین محدودیت را بر روزنامه‌نگاران تحمیل می‌کنند.
در صدر این فهرست اریتره قرار دارد که همراه با کره‌شمالی، سوریه، ایران، گینه، چین، ازبکستان، میانمار، عربستان سعودی، کوبا و بلاروس ده کشوری معرفی شده‌اند که فعالیت‌های رسانه‌ای در آنها پرمخاطره‌تر از دیگر نقاط جهان است. آذربایجان، اتیوپی، چین، سودان، ترکمنستان و ویتنام در ردیف‌های بعدی قرار دارند.
مدیر شاخه آلمان گزارشگران بدون مرز، میشائیل ردیزکه معتقد است وضعیت در کشورهای مختلف متفاوت و بعضا در حال تغییر است. او در گفتگو با دویچه‌وله می‌گوید، به عنوان مثال کار روزنامه‌نگاران در تونس به خطرناکی سابق نیست، اما از آغاز ناآرامی‌ها در سوریه وضع این کشور مانند عراق در سال‌های گذشته شده است. در این میان در برخی از کشورها مانند مصر امیدواری‌های پیشین به بهبودی اوضاع از میان رفته است. در این کشور شورای نظامی حاکم به بهانه‌های مختلف، از جمله حفظ نظم و امنیت فعالیت آزاد رسانه‌ها را محدود کرده است.
دو کشور آفریقایی در میان امن‌ترین کشورها
گزارشگران بدون مرز در فهرست امسال نام ۱۷۹ کشور را از منظر آزادی رسانه‌ها ردیف کرده‌اند. این سازمان برای طبقه‌بندی کشورها از سویی به اطلاعات جمع‌آوری شده‌ی خود رجوع می‌کند، از سوی دیگر به ارزیابی تشکل‌ها، حقوق‌دانان، فعالان حقوق بشر و روزنامه‌نگاران از وضعیت هر کشور.
در حالی که چند کشور آفریقایی در قعر جدول قرار دارند دو کشور نامیبیا و جمهوری کیپ‌ورد موفق شده‌اند پس از انجام اصلاحات گسترده در میان ۲۰ کشوری قرار بگیرند که آزادی رسانه‌ها در آنها مطلوب‌تر از سایر کشورهای جهان ارزیابی شده است. گفته می‌شود ثبات سیاسی در این موفقیت نقش مهمی داشته است.
در فهرست گزارشگران بدون مرز ۸ کشور اروپایی (فنلاند، نروژ، استونی، هلند، اتریش، ایسلند، لوکزامبورگ و سوئیس) آزادترین کشورهای جهان برای فعالیت‌های رسانه‌ای معرفی شده‌اند. آلمان در جایگاه شانزدهم این فهرست قرار دارد.
محدودکنندگان غیردولتی آزادی رسانه‌ها
سانسور و سیاست‌های اعمال شده از سوی دولت‌ها تنها مشکل و محدود کننده‌ی فعالیت آزاد رسانه‌ها محسوب نمی‌شود. در افغانستان رسانه‌ها با سانسور دولتی مشکل کمتری دارند تا با فشارهای اسلام‌گرایان افراطی طالبان. از زمان سقوط طالبان در سال ۲۰۰۱ میلادی ۱۷۰ فرستنده رادیویی و ۶۰ تلویزیون خصوصی در این کشور راه‌اندازی شده است. با این حال شبه‌نظامیان طالبان نه تنها در مناطق تحت نفوذ خود که در سرتاسر افغانستان محدودیت‌های شدیدی بر فعالیت آزاد رسانه‌ها تحمیل می‌کنند.
کار روزنامه‌نگاران در برخی از کشورهای آمریکای لاتین، از جمله مکزیک و هندوراس نیز بسیار پرمخاطره است. در این منطقه باندهای سازمان‌یافته قاچاقچیان و تبهکاران، به ویژه مانع خبرنگاران برای تحقیق در مورد فعالیت‌هایشان می‌شوند. برزیل نیز از کشورهای پرمخاطره به شمار می‌رود. در چهارماه گذشته چهار روزنامه‌نگار در این کشور قربانی افشاگری در مورد رشوه‌خواری، فساد مالی و جنایت سازمان‌یافته شده‌اند.
سنگ بنای تمام آزادی‌ها
دبیرکل سازمان ملل، بان کی‌مون و ایرینا بوکووا مدیرکل سازمان علمی فرهنگی و آموزشی این نهاد (یونسکو) روز سه‌شنبه (۱ مه/ ۱۲ اردیبهشت) به مناسبت روز جهانی آزادی رسانه‌ها پیام مشترکی ارسال کردند. در این پیام که ترجمه‌ی فارسی آن را کمیسیون ملی یونسکو در تهران منتشر کرد آمده است «آزادی مطبوعات سنگ بنای سایر آزادی‌ها و یکی از پایه‌های اصلی حفظ شرافت انسانی محسوب می‌شود. وجود رسانه‌های آزاد، مستقل و کثرت‌گرا در هر جامعه‌ای برای بهره‌مندی از این آزادی ضروری است.»
بان‌کی‌مون و ایرینا یوکووا در پیام خود تاکید می‌کنند: «در عصر حاضر که با انفجار اطلاعات روبه‌رو هستیم می‌باید برای جوانان امکان تشخیص اطلاعات درست و صحیح و یا به عبارتی دیگر دستیابی به سواد رسانه‌ای مهیا کنیم.» در ادامه تصریح شده است: «ما از دولت‌ها، سازمان‌های حرفه‌ای و نهادهای غیر دولتی در سراسر جهان می‌خواهیم که اقدام‌ها و تلاش‌های خود را با فعالیت‌های نهادهای وابسته به سازمان ملل در جهت گسترش آزادی بیان، در رسانه‌های سنتی و نوین، مطابق با اصول شناخته‌شده بین‌المللی هماهنگ کنند و به ما بپیوندند.»
رسانه‌های آزاد، مسئولان پاسخگو
مدیر کل یونسکو و دبیرکل سازمان ملل در بخش دیگری از پیام روز جهانی رسانه‌ها به جنبش‌های دموکراسی‌خواهی در کشورهای عربی و نقش رسانه‌ها در این تحولات می‌پردازند: تحولات اخیر جهان عرب به خوبی قدرت خواسته‌های انسانی برای کسب این حقوق را نشان داده است؛ خواسته‌های مردمی که از طریق رسانه‌ها، چه سنتی و چه نوین بیان شد. کی‌مون و یوکووا می‌افزایند، آزادی رسانه‌ها که اخیراً در این کشورها توسعه یافته، این امکان را فراهم می‌کند که از طریق گسترش شفافیت در اداره امور جامعه و پاسخگوبودن مسئولان، جامعه آنها متحول شود.
در پیام روز جهانی رسانه‌ها با استناد به ماده ۱۹ اعلامیه جهانی حقوق بشر مبنی بر آزادی عقیده و بیان تاکید شده «آزادی رسانه‌ها مستلزم آزادی عقیده و حق جستجو، دریافت و انتشار اطلاعات و دیدگاه‌ها به هر وسیله ارتباطی و بدون محدودیت مرزها می‌باشد. این آزادی برای هر جامعه سالم و پویا ضروری و بنیادین می‌باشد.»
به نوشته‌ی سایت اینترنتی کمیسیون ملی یونسکو با توجه به تجربه‌ی کشورهای عربی در سال گذشته "موضوع و محور اصلی بحث در روز جهانی آزادی مطبوعات در سال ۲۰۱۲ این چنین انتخاب شده است: صداهای جدید؛ آزادی رسانه‌ها به تحول جوامع کمک می‌کند."