رونق "فیلم‌های اسلامی" در اندونزی
۱۳۸۸ آبان ۲۳, شنبه
سرآغاز "سینمای اسلامی" با فیلمی بود به نام "آیت آیت چینتا" (آیه‌های عشق) که بر پایه‌ی رمان پرفروش حبیب‌الرحمن شیرازی ساخته شد. امسال از همان نویسنده فیلم دیگری به روی اکران آمد به نام "عشق نیایشگر".
دوستداران سینما از آغاز ساخته شدن این فیلم در جریان تولید آن بودند. هنرپیشه‌های فیلم با سختگیری خاصی انتخاب شدند. شرط سازندگان فیلم این بود که بازیگران فیلم نه تنها قرآن را به خوبی تلاوت کنند، بلکه در جامعه نیز رفتار اسلامی داشته باشند.
این نخستین فیلم اندونزی بود که در مصر فیلمبرداری شد. فیلم با هیاهوی تبلیغاتی عظیمی روی پرده آمد. تمام رسانه‌های کشور جار و جنجال فراوانی درباره فیلم به پا کردند.
فیلم "عشق نیایشگر" با بودجه‌ی ۴۰ میلیارد روپیه یا حدود ۴ میلیون دلار پرخرج‌ترین فیلم تاریخ سینمای اندونزی است. این فیلم که در ۱۴۸ سینما به نمایش گذاشته شد، در اولین روزها تمام رکوردهای فروش را شکست. تنها چند روز قبل از عید فطر امسال قسمت دوم فیلم در سینماهای اندونزی روی پرده رفت.
"قصۀ عشق" اسلامی
داستان فیلم مضمون سنتی یافتن معشوق را در چارچوبی اسلامی روایت می‌کند. شخصیت اصلی داستان جوانی به نام خیرالعزم است که در دانشگاه اسلامی الازهر در قاهره مشغول تحصیل است. او از طبقات پایین برآمده و در مصر ناچار است با کار و تلاش فراوان، به معاش خواهر و مادر خود که در جاکارتا هستند، کمک کند.
این جوان مسلمان توجه دختر زیبای سفیر اندونزی در مصر را جلب می‌کند، اما به عشق او جواب نمی‌دهد، زیرا رفتار این دختر با "شئونات اسلامی" همساز نیست. در عوض او از دختری دانا و باایمان از خانواده‌ای متدین و متشخص آنقدر تعریف می‌شنود، که ندیده عاشق او می‌شود.
دختر و پسر به گونه‌ای تصادفی در جریان زندگی هم قرار می‌گیرند. به تدریج با هم دوست می‌شوند و در بحث‌های خود هرچه بیشتر به درستی راه و روش آیین اسلام پی می‌برند و در اعتقادات دینی خود راسخ‌تر می‌شوند. فیلم نشان می‌دهد که یک جوان با تربیت و اعتقادات اسلامی در جامعه امروزی می‌تواند به خوبی موفق و سعادتمند باشد.
اسلام روی پرده‌ی سینما
فیلم‌هایی مانند "عشق نیایشگر" به بحث رابطۀ اسلام با صنعت سینما در جامعۀ اندونزی دامن زده است. این فیلم‌ها می‌کوشند ایدآل‌های دینی را با سوداگری پیوند بزنند. منتقدان سینمایی کشور درباره‌ی این پدیده اختلاف نظر دارند: برخی معتقد هستند که با چنین ملغمه‌ای نمی‌توان به سطح بالای هنری رسید، درحالیکه عده‌ای دیگر عقیده دارند که سینما می‌تواند هم مردم را جذب کند و هم به آنها پیام مثبتی منتقل کند.
اسلام‌گرایان افراطی چنین فیلم‌هایی را از بنیاد رد میکنند. برخی از مراجع افراطی گفته‌اند که خریدن بلیط فیلمی مانند "عشق نیایشگر" مانند خریدن بلیط ورود به جهنم است. چنین افرادی نفس سینما را پدیده‌ای مضر و مخرب برای جامعه اسلامی می‌دانند، همان گونه که اسلام تصویرگری را منع کرده است.
در برابر بسیاری از "روشنفکران مسلمان" با رسانه‌ی سینما مشکلی ندارند، فقط توصیه میکنند که فیلم‌ها باید با اخلاق اسلامی هماهنگ باشند و به ارزش‌های اسلامی احترام بگذارند.
یکی از مشکلات در تصویر روابط انسانی، ممنوعیت روابط زن و مرد در اسلام است. چه بسا در فیلمی دیده می‌شود که هنرپیشه‌ی مرد همسر خود را در آغوش می‌گیرد. اما همه می‌دانند که آنها در واقعیت با هم "محرم" نیستند، پس حق ندارند با هم تماس بدنی برقرار کنند.
مراجع دینی و هنرمندان سینما به این مسائل پاسخ‌های گوناگونی داده‌اند. برخی از سینماگران عقیده دارند که هنرمند مسلمان باید به شیوه‌ی خود در یافتن راه‌های تازه‌ی بیان سینمایی تلاش کند. برای نمونه توصیه می‌شود که سینماگران می‌توانند از تجارب فیلمسازان ایرانی استفاده کنند، که در عین محدودیت‌های دینی توانسته‌اند آثار سینمایی ارزنده‌ای خلق کنند.
ضرورت کیفیت هنری
بیشتر منتقدان جدی اندونزی عقیده دارند که هدف فیلم‌هایی مانند "عشق نیایشگر" بیشتر جذب تماشاگران به گیشه است؛ چنین فیلم‌هایی نه به عقاید اسلامی خدمت میکنند و نمی‌توانند کیفیت هنری بالایی داشته باشند.
منتقدان خرده می‌گیرند که "فیلم‌های اسلامی" اندونزی، برخلاف فیلم‌های ایرانی به زبان سینمایی توجه ندارند و برای بیان مفاهیم و ارزش‌های دینی تنها از شعار و تبلیغات کلامی استفاده میکنند.
سازندگان "فیلم‌های اسلامی" می‌کوشند با جلب حمایت مراجع رسمی دینی، تولیدات خود را به عنوان ترویج فرهنگ اسلامی در جامعۀ اندونزی معرفی کنند، تا بتوانند عده‌ی هرچه بیشتری از مردم مسلمان کشور را به سالن‌های سینما بکشند.