ساخت سلولهاى عصبى نو در مغز
۱۳۸۶ فروردین ۲۹, چهارشنبه
تا کنون تصور می‌شد سلولهای مغزى تنها در دوران جنینى ساخته مى‌شوند و بعد از تولد براى باقى عمر به همان حالت باقى مى‌ماند. مگدالینا گوتس پژوهشگر آلمانى دو منطقه کوچک در مغز انسان كشف كرده است كه در آنها سلولهاى تازه ساخته مى‌شوند.
اولین منطقه بخش هیپوکامپوس است، بخشى که اطلاعات مربوط به حافظه بایگانی می‌شود و دومین منطقه بخش بویایی، جایی که اطلاعات مربوط به ذرات بویایى در مغز می‌شود. در این دو منطقه سلولهاى مغزى تازه ساخته مى‌شوند.
شناسایى این دو منطقه كوچك دانشمندان امیدوار كرده است كه شاید بتوان با این سلولهاى تازه قسمت‌هاى آسیب دیده مغز را بازسازى کرد. سلولهاى تازه ساخته شده شباهت بسیارى به سلولهاى پایه‌اى دارند و می‌توانند به با توجه به بخشى که در آن قرار می‌گیرند تبدیل به سلولهای تخصصی شوند.
مگدالینا گوتس كه متخصص نورون شناسى و مدیر بخش تحقیقاتى «سلولهای پایه» در مرکز پژوهشی «محیط زیست و سلامت» آلمان است اساس تغییر در این سلولها را اینطور توضیح می‌دهد: «ما یک فاکتور ترجمه‌گر رمز ژنتیكى در این سلولها پیدا كردیم که در شكل‌گیرى سلولهای عصبی تازه بسیار مهم است، فاکتوری که آنرا Pax6 نام گذاشتیم. به كمك این فاكتور مى‌توان حتى در بخش‌های از مغز که سلولهاى عصبی تازه ساخته نمیشود تا یک درصد مشخص سلولهای تازه تولید كرد.»
Pax6 فاکتور خارجی است که می‌شود آنرا دورن سلولها تزریق و سلول را تحریك کرد. دكتر گوتس براى تكمیل تحقیقاتش از بافتهاى انسانى استفاده مى‌كند. این بافت‌ها از بدن اهداد كنندگان اعضا، در کلنیک دانشگاه مونیخ گرفته و در آزمایشگاه کشت داده می‌شوند.
گوتس هم مانند بسیارى از پژوهشگران این عرصه معتقد است مطمئن‌ترین راه براى رسیدن به نتیجه قطعى آزمایش بر روى بافتهاى انسانى است. بسیارى از پژوهشكده‌هاى معتبر دنیا براى این آزمایشات از سلولهاى پایه‌اى جنینى استفاده مى‌كنند.
وی می‌گوید: « سلولهای پایه‌اى جنینی بهترین الگوى هستند كه مى‌شود تغییرات سلولهای عصبی انسان را در آنها دنبال كرد. در اختیار داشتن منبعی از سلولهای عصبی انسانى كه بشود تحولات درون سلولى را در آن دنبال كرد خیلى مهم است.»
در حال حاضر مهمترین مدل آزمایشگاهى موشهای سفید آزمایشگاهی هستند. با وجود شباهت زیاد سلولهای عصبی انسان با سلولهای عصبی موش تفاوتهای جزئی بین دو دسته سلول عصبى وجود دارد كه در روند تحقیقات بسیار تاثیرگذارند.
مثلا در بیماری آلزایمر، علت اصلی بروز بیماری رسوب یک ملکول پروتئین درون سلولهاى عصبى است. هر چند این پروتئین در سلولهای عصبی انسان و موش بصورت مشترك دیده می‌شود اما تفاوت كوچك ساختمانى كه میان پروتئین سلولهاى عصبى انسان و موش وجود دارد نتیجه تحقیقاتى كه از آزمایشات مختلف بر روى موشها بدست آمد‌ه‌اند را تحت تاثیر قرار مى‌دهد. نمی‌توان صد در صد مطمئن بود این نتایج در مورد آلزایمر انسانى هم صدق مى‌كنند.
اما به این سوال که آیا با استفاده از سلولهاى بنیادى و فاكتورى كه به تازكى كشف شده است مى‌توان بیماریهای مغزی مثل آلزایمر را درمان کرد، دكتر گوتس به عنوان نورون‌شناس با قطعیت پاسخ نمی‌دهد.
به گفته او، «اصلا نمیشود به همین راحتی جواب داد. بعضی وقتها آدم فکر می‌کند که در چند قدمى یک روش درمانى امیدوار کننده است، اما این چند قدم چقدر طول می‌کشد معلوم نیست چند سال یا بدتر چند ده سال! همیشه در مرحله عمل یك سرى مشکلات غیر قابل پیش بینی پیدا می‌شوند. بعضی وقتها هم بر عكس یک اتفاق کوچک داستان را عوض می‌کند و كلید حل معماست.»