سفر مرکل به چین: در پی توازنی میان منافع اقتصادی و حقوق بشر

آنگلا مرکل در راس یک هیئت بزرگ آلمانی با دو هواپیمای ایرباس نیروی هوایی آلمان رهسپار چین می‌شود. در این سفر هفت وزیر از ۱۴ وزیر کابینه‌ی مرکل، ۲ معاون وزیر و رئیسان ۲۰ شرکت‌ صدر اعظم آلمان را همراهی می‌کنند. این مهم‌‌ترین هیئت آلمانی است که تا کنون از چین دیدن کرده است.

مرکل و تیم همراه‌اش روز پنجشنبه (۳۰ اوت/۹ شهریور) وارد پکن می‌شوند. چمدانی از موضوعات مهم همراه هیئت آلمانی است: از تلاش برای نجات یورو گرفته تا قراردادهای اقتصادی؛ از موضع ترمزکننده‌ی چین در حل بحران سوریه گرفته تا مساله‌ی مناقشه‌ی اتمی با جمهوری اسلامی ایران.

دومین دیدار در هفت ماه

این دومین سفر مرکل به چین در هفت ماه گذشته است. این سفر در شرایطی صورت می‌گیرد که تقویم دیدارهای سیاسی صدراعظم آلمان پر بود و اجازه‌ی چنین کاری را نمی‌داد. در این زمینه همین بس که گفته شود مرکل ظهر چهارشنبه ناچار بود با ماریو مونتی نخست وزیر ایتالیا دیدار و در باره‌ی بحران یورو گفت‌وگو کند.

با این همه، به خواست ون جیابائو، نخست وزیر چین، مرکل این سفر را در میان دیگر دیدارهای دیپلماتیک خود گنجاند و یک سال پیش از موعد انجام می‌دهد. ابتدا قرار بود این دیدار در سال ۲۰۱۳ انجام گیرد. ولی در آن زمان ون جیابائو دیگر در مسئولیت کنونی خود نخواهد بود.

کنگره‌ی حزب کمونیست چین در پاییز امسال برگزار می‌شود و در جریان این کنگره، رهبری حزب کمونیست چین جای خود را به نسل جدیدی می‌دهد. نخست وزیر ۶۹ ساله‌ی چین در ماه مارس سال آینده از مسئولیت کناره‌گیری خواهد کرد.

علت سفر زودهنگام مرکل به چین همین موضوع است. محافل دیپلماتیک در برلین و پکن معتقدند که دیدار مرکل از پکن، جنبه‌ی نمادین ویژه‌ای دارد. شخص ون جیابائو دو روز آنگلا مرکل را در این دیدار همراهی خواهد کرد. نخست وزیر چین از جمله زادگاه خود تیانیین را که شهری در جنوب شرقی پکن است به صدراعظم آلمان نشان خواهد داد.

مناسبات ویژه با "بانوی اروپا"

محافل دیپلماتیک مناسبات میان مرکل و جیابائو را "حسنه" توصیف می‌کنند و از "تفاهم میان آن دو" سخن می‌گویند. دیپلمات‌ها می‌گویند که چین و آلمان دارای "مناسبات ویژه" هستند. رهبران چین آنگلا مرکل را سیاستمداری قابل اعتماد و "بانوی اروپا" می‌خوانند.

شینگ هوا، عضو انستیتوی روابط بین‌المللی چین و کارشناس در امور اتحادیه‌ی اروپا به خبرگزاری آلمان می‌گوید که به اعتقاد رهبران چین، نقش آلمان برای حل بحران اروپا "یگانه" است و این کشور در حل بحران بدهی‌های اروپا نقش مهمی ایفا می‌کند.

مناسبات میان دو کشور به‌ویژه از آن جهت حائز اهمیت است که بحران اروپا چین را نیز دربرگرفته و صادرات آلمان به چین را ترمز کرده است. در ۶ ماه نخست سال جاری حجم واردات چین از آلمان ۹ /۳ درصد کاهش یافته است، در حالی که این رقم در سال گذشته نسبت به سال پیش از آن ده درصد افزایش نشان می‌داد.

نگرانی از مساله‌ی حقوق بشر

در آستانه‌ی این سفر، در آلمان نگرانی از بابت رنگ ‌باختن مساله‌ی حقوق‌بشر در سایه‌ی علایق و منافع اقتصادی افزایش می‌یابد.

اخیرا ابرهارد زاندشنایدر، رئيس جامعه‌ی سیاست خارجی آلمان، در مجله‌ی اشپیگل به انتقاد از سیاست خارجی آنگلا مرکل پرداخت. به گفته‌ی وی، مرکل در رابطه با موضوع حقوق‌بشر بیش از گذشته کوتاه می‌آید. رفتار او در مورد رهبران چین کاملا "عملگرایانه" است و زمان "پند و اندرز" را سپری شده می‌داند. به اعتقاد زاندشنایدر، سیاست کنونی مرکل در قبال پکن "یک سیاست کلاسیک قدرت" است.

کلاودیا روت، رهبر حزب سبزهای آلمان نیز از مرکل انتظار دارد که در سفر چین فقط منافع اقتصادی را در نظر نداشته باشد، بلکه موضوعات دشواری چون حقوق‌بشر در چین و نیز پشتیبانی چین از رژیم بشار اسد در سوریه را نیز صریحا به میان کشد.

اردوی مرکل این‌گونه انتقادات را ناوارد می‌داند. اطرافیان مرکل معتقدند که در این میان آنچنان مناسبات تنگاتنگی میان صدراعظم آلمان و ون جیابائو، نخست وزیر چین، بوجود آمده که بی‌پروا و صریح می‌توان درباره‌ی موضوعاتی چون حقوق‌بشر گفت‌وگو کرد. به گفته‌ی معتمدان مرکل، البته معنی این سخن آن نیست که جزییات چنین گفت‌وگوهایی بازتاب بیرونی پیدا ‌کنند.

مسلم این است که در سفر این بار مرکل به چین، ملاقاتی میان او و روشنفکران منتقد چینی صورت نخواهد گرفت. مو شائوپینگ، فعال سرشناس حقوق‌بشر چین که سازمان امنیت چین در ماه فوریه از ورود او به سفارت آلمان برای شرکت در مراسم پذیرایی جلوگیری کرده بود، این بار اصلا دعوت نشده است. وکیل او بعدا با سرخوردگی گفته بود که برای جلوگیری از آسیب به روابط میان دو کشور، چنین دعوتی ضرورتی هم نمی‌داشت.

در محافل دیپلماتیک آلمان گفته می‌شود که مرکل این بار به جای آن با فعالان محیط زیست چین دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد.