سیل پاکستان هشدار به همه‌ی جهانیان است
۱۳۸۹ شهریور ۵, جمعه
به نظر اداره‌ی هواشناسی آلمانی (Deutscher Wetterdienst) سیل خانمان‌برافکن در پاکستان نتیجه‌ی یک نابهنجاری اقلیمی در جنوب اقیانوس آرام است. منظور از نابهنجاری بروز پدیده‌هایی از نظر شدت و حدت استثنايی در نتیجه‌ی ترکیب ویژه‌ای از عوامل است.
پدیده‌ی "لا نینا" (La Niña) وزش "مونسون" (Monsun) را تقویت کرده و باعث شده که یک توده‌ی عظیم هوای آبستن باران در اوایل تابستان تا جنوب شرقی پاکستان رانده شود.
لانینا، ال‌نینو و مونسون
"لا نینا" (به اسپانیایی یعنی دختر، دخترک)، قرینه‌ی "ال نینو" (El Niño به اسپانیایی یعنی پسر، پسرک) است. اولی سرد است، دومی گرم. بازی آنها باعث قوی‌ترین افت و خیزها در وضعیت آب و هوا می‌شود.
"ال نینو"، که هر سه تا هشت سال رخ می‌دهد، در اواخر دسامبر از سواحل پرو با یک جریان گرم در آبهای اقیانوس آرام شروع می‌شود. این جریان گرم باعث باران‌های شدید در سواحل غربی آمریکا و خشکسالی در جنوب آسیا می‌شود.
"لا نینا" یک رخداد آب‌وهوایی است که معمولا در پیوند با "ال نینو" بروز می‌یابد. یک شاخص آن بالا رفتن چشمگیر اختلاف فشار هوا در فاصله‌ی میان آمریکای جنوبی و اندونزی است. نمود آن بادهای شدید و یک چرخش هوایی‌است که به نسبت درجه‌ی حرارت کمتری دارد.
"مونسون" به چرخش هوایی دوره‌ای در یک محیط جغرافیایی بزرگ می‌گویند. منشأ این اصطلاح لغت عربی "موسم" است که در فارسی نیز رایج است. مثال روشنی از "مونسون" بادهای موسمی است که از اقیانوس هند آغاز می‌شوند.
همین بادهای موسمی است که "لا نینا" آنها را پرتوان و پرآب کرده و امسال نیروی توفنده‌ی خود را در پاکستان به نمایش گذشته‌اند.
طبیعی یا به تقصیر انسان؟
کارشناسان آب و هوا اصل پدیده را یعنی وزش باد موسمی‌ای را که توسط رخداد آب و هوایی "لا نینا" به صورتی غیر عادی تقویت شده و باران‌زا گردیده، طبیعی می‌دانند. مجیب لطیف، استاد اقلیم‌شناسی در دانشگاه کیل، از پدیده‌ی امسال به عنوان یک حادثه نام می‌برد. او که شهرت دارد، سخت نسبت به نقش انسان در گرمایش جو حساس است، معتقد نیست که سیل امسال در پاکستان ساخته‌ی انسان است.
ولی تغییرات اقلیمی‌ای که بشر موجب آنها شده، بلایای طبیعی را مصیبت‌بارتر می‌کنند. از این نظر، در سیل پاکستان، انسان نیز نقش دارد. گرهارد مولر-وسترمایر از اداره‌ی هواشناسی آلمان، می‌گوید که گرمایش جو باعث می‌شود که چرخش هوایی در سطح کره‌ی زمین با شدت بیشتری صورت گیرد. این بدین معناست که آب زودتر بخار می‌شود، باران‌ها شدیدتر می‌شوند و از طرف دیگر خشکسالی بروز می‌کند.
هشدار
از زمان انقلاب صنعتی در نیمه‌ی قرن نوزده تا کنون، جو زمین آن چنان گرم شده که در ۱۲ هزار سال گذشته سابقه نداشته است. نسبت به دوران پیش از صنعتی شدن، جو زمین ۸ / ۰ درجه‌ی سانتی‌گراد گرمتر شده است. علت آن تراکم بالای گازهای گلخانه‌ای در جو است. مقداری کمتر از یک درجه‌ی سانتی‌گراد در نگاه نخست، بی‌اهمیت به نظر می‌رسد، اما از همین تغییر به ظاهر کوچک دگرگونی‌های عظیمی حاصل می‌شود، از آب شدن یخ‌ها در قطب گرفته تا سیل و خشکسالی.
اگر جو زمین تا ۲ درجه‌ی سانتی‌گراد گرمتر شود، انقلاب جوی‌ای پدید می‌آید که زندگی بشر بر روی زمین را به صورتی اساسی فلاکت‌بار می‌کند.
در این حال به طور مشخص چه پیش خواهد آمد؟ کارشناسان می‌گویند به پاکستان بنگرید تا ببینید چه پیش خواهد آمد. دو منظره‌ی ثابت خواهیم شد: سیل و خشکسالی، غرق شدن در آب و مردن در حسرت قطره‌ای باران.
کلاوس توپفر، وزیر سابق محیط زیست آلمان و سرپرست سابق برنامه‌ی محیط زیست سازمان ملل متحد در مصاحبه‌ای در مورد نقش انسان در فجایع طبیعی‌ای چون سیل جاری در پاکستان چنین گفته است: «مرز میان فاجعه‌ی طبیعی و فاجعه‌ی ساخته‌ی انسان سیال است. می‌دانیم که ما با عملکرد خودمان بر روی آب و هوا تأثیر می‌گذاریم و آن را تغییر می‌دهیم. ما در طبیعت دخل و تصرف می‌کنیم، در برابر رودخانه‌ها سد بنا می‌کنیم و مسیر آنها را عوض می‌کنیم. در این حال یک حادثه‌ی طبیعی پیامدهای کاملا متفاوتی خواهد داشت. بارش‌های عظیم سیل‌زای پاکستان را طبیعت باعث شده است، اما تأثیر و شدت آنها متأثر از عملکرد انسان است.»
RN/FW