فیس‌بوکی‌ها می‌دانند: رابطه پیچیده است
۱۳۸۹ آذر ۱۵, دوشنبه
برای بسیاری از کاربران فیس‌بوک، این شبکه‌ی اجتماعی ِ به سرعت بزرگ‌شونده، جایی‌ست برای زندگی. برایشان مهم نیست که به آن‌ها گفته شود که به فیس‌بوک معتادند. چه بسا خودشان این موضوع را با افتخار اعلام کنند. اما برای برخی دیگر، فیس‌بوک نه یک زندگی، که بخش کوچکی از زندگی روزانه است. آن‌ها گاه سرکی می‌کشند به عکس‌های دوستان‌شان و خوشحال‌اند که از این طریق و در همین حد در جریان زندگی آشنایان‌شان قرار می گیرند.
با این همه حضور در فیس‌بوک چه برای بیش‌تر اوقات شبانه‌روز باشد و چه برای ساعاتی محدود، به ایستادن در میان یک اتاق شیشه‌ای در خیابانی شلوغ می‌ماند. می‌توانی انتخاب کنی که لباس راحتی به تن کنی و رو‌به‌روی تلویزیون ولو شوی. یا این‌که با لباس رسمی، سر جایت بایستی و آن‌چه را که نباید دیده شود به زیر تخت و داخل کمد بچپانی یا اصلاَ پرده‌ها را کامل بکشی و فقط در به روی آشنایان بگشایی.
اسم، تاریخ تولد، شهر محل سکونت و دیگر مشخصات کاربر در فیس‌بوک می‌توانند به اختیار خودش رو به سایر افراد باز باشند یا با تغییر تنظیمات، غیر قابل رویت و بسته شود. همه‌ی این‌ها به خود کاربر "معتاد" یا عادی فیس‌بوک برمی‌گردد. اما یکی از معدود چیزهایی که در فیس‌بوک می‌تواند با دیگران به اشتراک گذاشته شود ولی مساله‌ای فردی نیست، نوع رابطه‌ی عاشقانه‌ای است که فرد در آن قرار دارد. این موضوع یک مساله دو سویه و مربوط به دو نفر است.
در فیس‌بوک هشت گزینه وجود دارد که با انتخاب کردن آن‌ها نوع رابطه اعلام می‌شود: مجرد، متاهل، مطلقه، متاهل اما جداشده از همسر، در رابطه، در رابطه‌ی فارغ از تعهد، در رابطه‌ای پیچیده، دارای نامزد. البته کاربران فیس‌بوک می‌توانند وضعیت رابطه و تاهل خود را اصلاَ اعلام نکنند اما به گزارش تایم و بر اساس آمارهای شرکت فیس‌بوک، ۶۰ درصد کاربران فیس‌بوک وضعیت خود را در صفحه‌‌های‌شان اعلام می‌کنند. در آن میان مجرد‌ها و متاهل‌ها در اکثریت هستند.
چیزی عمیق‌تر از یک عبارت ساده
اعلام کردن یا نکردن وضعیت تاهل یا رابطه در فیس‌بوک آیا حامل معنای خاصی‌ست؟ معمولاَ چه زمانی گزینه‌ها انتخاب و نوع رابطه به دیگران اعلام می‌شود؟ بهاره، کاربر ۲۰ ساله‌ی فیس‌بوک از کرمانشاه، می‌گوید که « اگر رابطه‌ای جدی و علنی‌ست، خب فکر می‌کنم طبیعی این‌ست که نوشته شود. ولی یک وقت‌هایی رابطه جدی نیست، یا جدی هست ولی قرار نیست علنی شود طبق توافقات دو طرف، خب نوشته نمی‌شود.»
البته گاهی به سادگی ِ دو دو تا چهارتا ماجرا پیش نمی‌رود. دو سال پیش خبری انتشار یافت که از میزان اهمیت اعلام شدن رابطه در فیس‌بوک حکایت داشت. وقتی یک راننده کامیون ۳۴ ساله‌ی آمریکایی می‌بیند که همسرش در فیس‌بوک نوشته که «مجرد» است، با ساتور و چاقو به او حمله‌ور می‌شود و او را به قتل می‌رساند.
البته او به پلیس می‌گوید که در آستانه جدایی از همدیگر قرار داشته‌اند. شاید این همان نکته‌ای باشد که ماریو، گرافیست ۳۰ ساله‌ی آلمانی به دویچه وله می‌گوید: «وقتی کسی به چیزی که پارتنرش در فیس‌بوک درباره‌ی رابطه‌شان می‌نویسد، حساس است، ریشه‌اش را باید در خود رابطه جست‌وجو کرد نه در تغییر یک گزینه در فیس‌بوک.»
او با این‌که خود و دوست‌دخترش اعلام کرده‌اند که "در رابطه" قرار دارند، با این‌همه موضوع را به کل بی‌اهمیت می‌داند: «هیچ وقت تا پیش از امروز به این ماجرا فکر نکرده بودم.» دوست دختر او هم می‌گوید:«از مردهای آویزان که مدام در فیس‌بوک دنبال جوجه‌خوشگل‌ها می‌گردند بیزارم. حتی اگر با ماریو هم در رابطه نبودم، باز می‌نوشتم در رابطه هستم تا اینجور آدم‌ها سراغم نیایند.»
آن‌ها که باید بدانند، می‌دانند
اما همه مثل دوست‌دختر ماریو نیستند که به رابطه‌های ایجاد شده از طریق فیس‌بوک بی‌علاقه باشند. به نظر برخی فیس‌بوک می‌تواند یک آژانس دوست‌یابی هم باشد. این در رابطه افراد هم می‌تواند تاثیر بگذارد. کافی‌ست تا به سایت‌های آن‌لاین مشاوره سری بزنی و ببینی که هستند کسانی که گله می‌کنند که دوست‌پسر یا دوست‌دخترشان حاضر به نوشتن رابطه‌شان در فیس‌بوک نیست و این به نظرشان معنای خوبی نمی‌تواند داشته باشد.
فرشته، ۲۳ ساله عضو فیس‌بوک و ساکن تهران، با کنایه می‌پرسد که آیا معنای ننوشتن این نیست که «من برای رابطه‌ی جدید حاضرم؟» او می‌گوید اگر با کسی در رابطه باشد و او در فیس‌بوک اعلام نکند، به نظرش هیچ فرقی با این ندارد که در زندگی خارج از اینترنت او را از دیگران پنهان کنند.
البته برای پونه، زن جوان ایرانی ساکن کانادا، موضوع متفاوت است: «به نظرم این از خطاهای فیس‌بوک است. اگر فیس‌بوک از ابتدا امکان درج چنین مسایل خصوصی‌ای را باز نمی‌گذاشت، این همه جدال ایجاد نمی‌شد.»
به نظر او اصل ِ پرسیدن این‌که وضعیت رابطه‌ی عشقی‌ات چطور است، دخالت در حریم خصوصی اشخاص است و فیس‌بوک مرتکب چنین چیزی شده است.
ماریو هم می‌گوید: «مگر تو وقتی با کسی در رابطه هستی می‌روی در خیابان و یا می‌روی سر کار و به همه اطلاع می‌دهی که با فلانی در رابطه هستی؟ پس چه نیازی هست که در فیس‌بوک بنویسی؟» او می‌گوید: «دوستان نزدیک و یا آن‌ها که باید بدانند، بدون نوشتن در فیس‌بوک هم می‌دانند.»
کابران فیس‌بوک "درک می‌کنند"
اما نمی‌شود قدرت فیس‌بوک را در مواقعی که رابطه به تنگنا کشیده می‌شود، نادیده گرفت. خاتمه پیدا کردن بعضی از روابط پیش از هر چیز نوعی مسابقه‌ی دو بین دو طرف ایجاد می‌کند. در این مسابقه برنده کسی‌ست که زودتر به اینترنت دسترسی پیدا کرده و به‌تبع زودتر توانسته در فیس‌بوک بنویسد که دیگر در رابطه/متاهل نیست.
برنده از این طریق گویی می‌خواهد به دیگران اعلام کند که «چیزی از دست نداده و او بوده که اصلاَ دیگر حاضر به تن دادن به این رابطه نبوده است.» گاهی هم حالت تنبیه طرف مقابل را پیدا می‌کند: «دیدی که جلوی چشم این همه آدم ترکت کردم!»
شاید همین قدرت تخریب هم است که باعث می‌شود برخی بعد از جدایی‌شان در تغییر زودهنگام نوع رابطه در پروفایل فیس‌بوک تعلل به خرج دهند. چرا که دوست ندارند از طرف دوستان‌شان سوال‌پیچ شوند که چه شده است.
وقتی سعید ۳۴ ساله از دوست خود بعد از پنج‌سال جدا شد، چیزی که از او خواست، این بود: «یک مدت صبر کن تا من از نظر روحی آماده شوم، بعد در پروفایل فیس‌بوک نوع رابطه‌ات را تغییر بده.»
سعید می‌گوید: «شاید برای بسیاری مسخره باشد. ایستاده بودم و می‌دیدم که دیگر نمی‌توانم با یکی از عزیزترین‌‌هایم باشم و تنها چیزی که از او می‌خواستم این بود که فعلا در فیس‌بوکش تغییری ایجاد نکند.»
او می‌گوید که با همه عجیب بودن ِ این موضوع مطمئن است که فیس‌بوکی‌ها درکش می‌کنند.
مریم میرزا
تحریریه: یلدا کیانی