مذاکره ایران و آمریکا؛ آیا تابو شکسته می‌شود؟
۱۳۹۷ مرداد ۹, سه‌شنبه
مذاکره سازش است یا دستاورد؟ معامله است یا مصالحه؟ کنار آمدن با ترامپ جمهوری‌خواه و تیم تندروها بهتر است یا چانه‌زنی با اروپا و شرکای روسی و چینی و هندی؟
این‌ها نمونه‌هایی از پرسش‌های معطوف به مذاکره احتمالی تهران و واشنگتن هستند. جمهوری اسلامی دیگر کتمان نمی‌کند که اروپا برای نجات برجام یا لغو تحریم‌ها، نقش ناچیزی دارد و آدرس اصلی به واشنگتن ختم می‌شود.
چهره‌های ارشد جمهوری اسلامی در قبال ابراز آمادگی ترامپ برای مذاکره بدون شرط با ایران خویشتندار ماند‌ه‌اند. واکنش رسانه‌ها و مقامات میانی که موضوع را تحلیل کرده‌اند، آمیزه‌ای از استقبال و بدگمانی است.
علی خامنه‌ای، حسن روحانی و فرماندهان سپاه هنوز موضعی در این باره نگرفته‌اند اما رسانه‌ها و تنی چند از نمایندگان مجلس و مقامات سیاسی به بررسی سخن ترامپ پرداخته‌اند. بیشتر آنها می‌گویند بین حرف ترامپ و گفته‌های جان بولتون و مایک پمپئو تناقض وجود دارد.
خبرگزاری فارس، نزدیک به محافل امنیتی و نظامی، در یادداشتی می‌نویسد اعلام آمادگی ترامپ برای ملاقات با مقامات جمهوری اسلامی هیچ تناسبی با "دعوت از تمام دنیا برای اعمال فشار اقتصادی بر ایران" ندارد.
این یادداشت، نشان دادن "در باغ سبز گفتگو" به همراه تهدید و فشار را "دپیلماسی ترامپی" می‌خواند و هشدار می‌دهد که نباید فریب خورد: «ترامپ با خروج از برجام به وضوح نشان داد که حاضر است زیر هر توافقی بزند. بر این اساس نه تنها قابل اعتماد نیست بلکه مطلقا غیرقابل اعتماد است.»
فارس می‌نویسد: «تاجر قمارباز آمریکایی شاید به‌خیال آن نشسته تا با دیداری با مقامات ایرانی برای دیپلماسی ورشکسته خود که جز فاکس‌نیوز در آمریکا هم طرفداری ندارد اعتبار بخرد. این قماری است که او در آن از پیش باخته است.»
در یادداشت فارس آمده که مذاکره عملی نیست، زیرا دولت ترامپ همان چیزهایی را روی میز خواهد گذاشت که تل‌آویو و تیم تندرو نتانیاهو از او و دولتش میخواهند: «همه می‌دانند که ترامپ با فشار اقتصادی به دنبال از پای در آوردن نظام اقتصادی ایران با هدف گرفتن امتیازات سیاسی است.»
وزیر خارجه آمریکا چند ساعت پس از ترامپ، توضیحاتی تکمیلی داد و به شبکه سی‌ان‌ان گفت، برای موفقیت در چنین مذاکراتی شرایطی هم وجود دارد: «اگر ایرانی‌ها تعهد برای تغییر اساسی در نحوه رفتار با مردم خودشان را نشان دهند، رفتار مخرب را کنار بگذارند، بتوانند قبول کنند که ارزش دارد وارد یک توافق هسته‌ای بشوند که عملا جلوی تکثیر سلاح‌های اتمی را بگیرد، آن گاه رئیس جمهور آماده گفتگو با آنهاست.»
حمیدرضا آصفی، سخنگوی سابق وزارت خارجه معتقد است که عملکرد ترامپ راه را بر مذاکره بسته و رئیس جمهور آمریکا، اول باید تکلیف خود را با تندروهای کاخ سفید از جمله جان بولتون و پمپئو مشخص کند: «نمی‌شود دولتی ملت ایران را تحت فشار قرار دهد، بی‌ادبی کند و بعد از این اقدامات صحبت از مذاکره کند.»
حسین بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل به وبسایت "فرارو" می‌گوید برخلاف تصوری که در ایران جا افتاده، مذاکره مترادف با سازش نیست: «مذاکره یک امر مثبت است و آمریکایی‌ها هم میخواهند از این امر مثبت به صورت تاکتیکی استفاده کنند.»
به اعتقاد بهشتی‌پور ترامپ یک تاجر است که مذاکره را برای نفع بیشتر، از بالا شروع می‌کند: «او ابتدا موضع تند می‌گیرد سپس با موضع نرم صحبت می‌کند. اما دم زدن ترامپ از مذاکره با ایران برای پوشاندن چهره جنگ طلبانه اوست.»
در پاره‌ای از تحلیل‌ها آمده که ترامپ می‌خواهد در برابر ایران، از همان الگوی کره شمالی و ملاقات با کیم جونگ اون پیروی کند. بهشتی‌پور می‌گوید: «ترامپ با توجه به نزدیک بودن انتخابات کنگره و سنا و برای بهره‌برداری داخلی می‌خواهد نشان دهد همانطور که توانست کره شمالی را به پای میز مذاکره بکشاند، ایران را هم می‌تواند پای مذاکره بیاورد. اما ایران کره شمالی نیست و کیم جونگ اون شباهتی به آقای روحانی ندارد.»
اصغر زارعی، تحلیلگر سیاست خارجی نیز با استقبال از فرصت مذاکره و چانه‌زنی با آمریکا به فرارو می‌گوید: «ممکن است مذاکره نتیجه‌ای ندهد اما از این فرصت‌ها باید در دیپلماسی استفاده شود. امروز آمریکایی‌ها به شدت با اروپا دچار چالش است و جمهوری اسلامی می‌تواند از این شکاف بهره ببرد و منافع خودش را هوشمندانه مدیریت کند.»
خبرگزاری فارس می‌نویسد مسیر عزت و اعتلای ایران از مدیریت بازارها، آرامش بخشیدن به مردم و تأمین نیازهای آنان می‌گذرد نه گفت‌وگو با کسی که خیانت‌پیشگی خود را حتی به طرفداران برجام هم ثابت کرده است.
"آمادگی پنهان دولت روحانی"
در بیشتر اظهارنظرها می‌توان دید که ابراز آمادگی ترامپ برای مذاکره با ایران، به منزله توافق با جمهوری اسلامی تلقی شده است. رضا تقی‌زاده، تحلیلگر سیاسی به دویچه‌وله می‌گوید: «ترامپ فقط گفته که آماده دیدار است و مذاکره کار خوبی است.»
به اعتقاد تقی‌زاده، دولت روحانی یک آمادگی ضمنی و پنهان برای مذاکره دارد و این را در زمان اوباما نیز نشان داده است: «اما دولت روحانی مذاکره‌ای را می‌تواند تحمل کند که دور میزگرد باشد. یعنی بالا و پایین میز زیاد روشن نباشد. اما انجام مذاکره مستقیم با آمریکا برایش ساده نیست چون به معنای پذیرش نوعی شکست خواهد بود.»
حشمت‌الله فلاحت پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفته که مذاکره نباید به تابویی در مناسبات ایران و آمریکا تبدیل شود. علی مطهری، نایب رئیس مجلس دهم نیز با اشاره به رویکردهای تحقیرآمیز ترامپ، مذاکره را مناسب ندانسته اما می‌گوید: «اگر ترامپ از برجام خارج نشده بود و تحریم‌های جدیدی را تصویب نمی‌کرد مذاکره اشکالی نداشت البته برای ما بهتر بود در زمان اوباما بسیاری مشکلات را حل می‌کردیم.»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
رضا تقی‌زاده اضافه می‌کند که جمهوری اسلامی نیازمند برون رفت از بحران‌های کنونی است و مهار تورم ۲۰۵درصدی، اعتراضات مردمی و اشفتگی‌های اجتماعی و سیاسی موجود امان آن را بریده است: «حرف زدن از موضع قدرت و این چیزهایی که در خبرگزاری‌های اصولگرا دیده می‌شود، خرج داخلی دارد. آمریکا هیچ نیازی به مذاکره با ایران ندارد چون در خطر نیست. این ایران است که در خطر و بحران قرار دارد و باید از در گفت‌وگو وارد شود.»
این تحلیلگر می‌گوید آمریکا اکنون در حداکثر قدرت قرار دارد و جمهوری اسلامی در آسیب‌پذیرترین موقعیت: «در دوره اوباما سیاست هویج و چماق، بیشتر مبتنی بر هویج بود و نتیجه نداد؛ اما حالا سیاست چماق آقای ترامپ در قرار دادن جمهوری اسلامی در موضع ضعف موفق بوده است.»
او نتیجه می‌گیرد که تیم کاخ سفید تناقضی در رفتار ندارد و مواضع ترامپ، بولتون و پمپئو مکمل یکدیگرند: «آمریکا صبر می‌کند تا نتیجه اعمال فشار حداکثری را ببیند و مقامات جمهوری اسلامی اشتباه می‌کنند که اعلام آمادگی ترامپ برای گفت‌وگو به معنای عقب‌نشینی اوست.»