موانع روابط عادی ترکیه و ارمنستان
۱۳۸۸ مهر ۱۹, یکشنبه
پس از چندین دهه روابط خصمانه، سرانجام وزیران امورخارجه ترکیه و ارمنستان شنبه شب(۱۰ اکتبر) در زوریخ دست دوستی فشردند. نخستین گام در جهت عادی کردن روابط دو کشور با امضای قراردادی با حضور وزیران امور خارجه آمریکا، فرانسه، روسیه، سوئیس و مسئول سیاست خارجی و امنیتی اروپا برداشته شد. بر اساس این قراداد، مرزهای دو کشور گشوده خواهد شد و ترکیه و ارمنستان پس از یک قرن اختلاف، روابط سیاسی خود راعادی خواهند کرد.
امضای قرارداد صلح با سه ساعت تاخیر
هر چند که صبح روز یکشنبه آژانس‌های خبری مقر اتحادیه اروپا در بروکسل و همینطور در واشنگتن خبر خشنودی طرفین امضاکننده قرارداد و رضایت‌مندی حاضران نشست زوریخ را منتشر کردند، موانع کوچک و بزرگ مطرح در راه عادیسازی روابط دو کشور همچنان به قوت خود باقی است. مراد یک‌تین، تحلیل‌گر سیاسی لیبرال‌ترین روزنامه ترکیه، روزنامه "رادیکال"، در مقاله‌ای که صبح یکشنبه در این روزنامه منتشر شد، خاطر نشان می‌کند که تأخیر سه‌ساعته در امضای قرارداد شب گذشته نشان می‌دهد که مشکلات مطرح همچنان به قوت خود باقی هستند.
در حقیقت نیز مهم‌ترین گام‌ها در راه عملی شدن چنین قراردادی هنوز پیش روی ترکیه و ارمنستان باقی است. قرارداد امضاشده شب گذشته، در مرحله عمل می‌بایست به تایید هر دو پارلمان ترکیه و ارمنستان برسد؛ گامی که بی‌تردید با مخالفت‌های گسترده روبرو خواهد شد.
در ترکیه هر چند نخست‌وزیر اردوغان با در اختیار داشتن اکثریت مطلق در مجلس با تصویب قراداد مشکلی نخواهد داشت، اما آن‌طور که مراد یک‌تین در مقاله خود اشاره می‌کند، "راه ایروان از باکو می‌گذرد". به عبارت دیگر، از دید ترکیه، عادی شدن روابط با ارمنستان زمانی مقدور خواهد بود که مسئله قره‌باغ حل شده باشد.
سایه قره‌باغ بر روابط آنکارا و ایروان
مسئله قره‌باغ از زمان فروپاشی شوروی سابق به بحران ملی آذربایجان و ارمنستان تبدیل شده است. این منطقه بر اساس حقوق بین‌الملل، بخشی از خاک آذربایجان است. اما از آنجایی که اکثریت ساکنان این منطقه ارامنه هستند، ارمنستان قره‌باغ را بخشی از خاک خود می‌داند. ترکیه که از نظر تاریخی، فرهنگی و با در نظر گرفتن مسئله زبان، روابط بسیاری نزدیکی با آذربایجان دارد، خواستار تعهد ارمنستان به خروج از منطقه قره‌باغ است.
انور اویمن، معاون رهبر اپوزیسیون از حزب جمهوری‌خواه خلق، امضای قرارداد زوریخ را "بسیار نگران کننده برای آینده" ترکیه توصیف کرد. دولت ارمنستان نیز با انتقاد گسترده مخالفان خود مواجه شده است. یکی از اعضای سابق اپوزیسیون از "حزب میراث فرهنگی" به خبرگزاری فرانسه گفت، امضای این قرارداد "خطرات بزرگی" به همراه خواهد داشت و زمان ناامنی آغاز شده است.
"کمیسون تاریخی"، مسئول بررسی کشتار ارمنه
بر اساس قرارداد امضاشده، قرار است "کمیسیون تاریخی" که متشکل از نمایندگان دو هر کشور خواهد بود، مهم‌ترین مسئله مطرح در روابط سیاسی دو کشور، یعنی کشتار ارامنه در سال‌های ۱۹۱۵ و ۱۶ میلادی را بررسی کند. مردم ارمنستان از آن هراس دارند که این کمیسیون بر بخشی از واقعیات سرپوش بگذارد و آنچه ارمنستان ترکیه را بدان متهم می‌کند، یعنی نسل‌کشی ارامنه، بدون عقوبتی شایسته بماند. مدارک تأییدنشده حاکی از آن است که در دوران حکوت عثمانی در ترکیه یک و نیم میلیون ارمنی به قتل رسیدند.
پیش از امضای قرارداد زوریخ، ارامنه‌ای که خارج از ارمنستان زندگی می‌کنند، از جمله ارامنه آمریکا، فرانسه، لبنان و روسیه، در حرکت‌هایی اعتراضی، مخالفت خود را با امضای این قرارداد اعلام کردند.
نویسنده: اولریش پیک / SB
تحریریه: بابک بهمنش