موضوع داغ و جهانی توییتر: مرزبانان اسیر ایرانی

پس از مدت‌ها دوباره یک موضوع مرتبط با ایران در شبکه اجتماعی توییتر در سطح جهانی جلب توجه کرد. موضوع ربوده شدن ۵ مرزبان ایرانی در منطقه جکیگور استان سیستان و بلوچستان روز دوشنبه ۲۱ بهمن یکی از ۱۰ موضوع داغ شبکه توییر بود و به عبارتی دیگر ترند (Trend) شد.

گروه "جیش‌العدل" ۵ مرزبان ایرانی را پنج‌شنبه ۱۸ بهمن ربود و آن‌ها را به داخل پاکستان برد. این گروه با انتشار تصاویری از ۵ سرباز اسیر در توییتر اعلام کرد که آن‌ها مرزبان‌های ربوده شده ایرانی هستند.

پس از این که گروه "جیش‌العدل" مسئولیت ربودن پنج مرزبان ایرانی را بر عهده گرفت، روز یکشنبه ۲۰ بهمن کمپینی در شبکه اجتماعی توییتر در اعتراض به این اقدام به راه افتاد. کاربران توییتر با استفاده از هشتگ «سربازان ایرانی را آزاد کنید» (FreeIranianSoldiers#) به این گروگان‌گیری اعتراض کرده و خواهان آزادی این پنج مرزبان شدند.

برخی با آوردن نام کاربری "جیش‌العدل" در توییت‌های خود و به عبارتی با "تگ کردن" این گروه صدای اعتراض خود را حداقل در توییتر به گوش "جیش‌العدل" رساندند. گرچه کاربران بسیاری با اطلاع‌رسانی به توییتر درباره ماهیت این گروه در نهایت باعث بسته شدن حساب کاربری "جیش‌العدل" شدند. گذشته از این هشتگ «سربازان ایرانی را آزاد کنید» (FreeIranianSoldiers#) در ۲۴ ساعت اول به یکی از ۱۰ موضوع داغ توییتر تبدیل شد.

از سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا تا نماینده پارلمان ارو‌پا

نه تنها کاربران ایرانی بلکه بسیاری از دیگر کاربران توییتر نیز با انتشار عکس مرزبانان ایرانی و توییت‌هایی به زبان انگلیسی در این کمپین اعتراضی شرکت کرده‌اند. در این میان حمایت چهره‌های شناخته شده‌تر توجه بین‌المللی بیشتری را نیز به سرنوشت مرزبانان ایرانی جلب کرده است.

سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا الن ایر که در گذشته نیز به دلیل تسلط بر زبان فارسی مورد توجه ایرانیان قرار گرفته، روز دوشنبه ۲۱ بهمن در فیس‌بوک و توییتر نوشت: «ربوده شدن پنج تن از مرزبانان ایرانی در مرز این کشور عملی غیر قابل توجیه است. چنین اعمال غیر اخلاقی را هر کجای دنیا که رخ دهد محکوم می کنیم‌ و امیدواریم این مرزبانان ایرانی هر چه زودتر به وطنشان و خانواده شان برگردانده شوند.»

توماس اردبرینک خبرنگار روزنامه "نیویورک تایمز" که یکی از معدود خبرنگاران غربی ساکن تهران است، روز یکشنبه ۲۱ بهمن خبر آغاز کمپین توییتری برای آزادی مرزبانان ایرانی و عکس آن‌ها را توییت کرد. پس از آن ماریچه اسخاکه یکی از نمایندگان هلند در پارلمان اروپا و عضو حزب "دموکرات‌های ۶۶" هم به جمع معترضان توییتری پیوست.

بحث‌های فیس‌بوکی

کمپین برای آزادی مرزبانان به فیس‌بوک هم گسترش یافت. بسیاری از کاربران با انتشار عکس مرزبانان اسیر با هشتگ «سربازان ایرانی را آزاد کنید» (FreeIranianSoldiers#) به این موضوع ‌پرداخته‌اند. برخی نیز تصاویری را منتشر کرده‌اند که جمله «در بازی شطرنج هم زدن سرباز افتخاری ندارد» روی آن نقش بسته است.

گرچه یکی از ۵ مرزبان درجه‌دار و بقیه سرباز بوده‌اند، اما اکثر کاربران بر "سرباز صفر" و "سرباز وظیفه" بودن آن‌ها تاکید کرده‌اند و به همین دلیل ربودن آن‌ها را بی‌عدالتی بزرگی می‌دانند. برخی کاربران با سربازان ربوده شده همدردی کرده و آن‌ها را "مظلوم" و "بی‌گناه" خوانده‌اند. بسیاری نیز با اشاره به این نکته که "آن‌ها اگر پارتی داشتند به منطقه مرزی فرستاده نمی‌شدند" با ناامیدی از احتمال نجات این سربازان سخن می‌گفتند.

در این میان بحث‌های جدی‌تری هم در فیس‌بوک شروع شده است. شادی صدر، وکیل و فعال حقوق بشر در نوشته‌ای کوتاه به ابعاد دیگر این گروگان‌گیری پرداخته است: «سربازی که به "اجباری" رفته، نه "مزدور رژیم" است و نه "مرزبان". گروگان گرفتن سرباز وظیفه همانقدر شرم آور است که به کار گرفتن بی جیره و مواجب او در پُستی که باید نظامی حرفه ای برای آن استخدام کرد.»

کاوه قریشی، روزنامه‌نگار و فعال حقوق بشر در صفحه فیس‌بوک خود از بی‌توجهی و تبعیض نسبت به اقلیت‌های قومی انتقاد کرده است: «نمی‌خواهند از محرومیت بلوچ‌ها چیزی بدانند، به آنان مربوط نیست، کسی از استبداد دولتی، توسعه‌نیافتگی، محرومیت زبانی،‌ دینی، فرهنگی، همسان‌سازی و از حذف ساختاری بلوچ‌ها دم نمی‌زند. هیچ کس خود را ملزم به دفاع از کرامت انسان‌های بلوچ در برابر تحقیر دولتی و مردمی نمی‌داند.»

همچنین آرش بهمنی، روزنامه‌نگار در نوشته‌ای که در فیس‌بوک منتشر کرد از به کار بردن عباراتی چون "سرباز بی‌گناه" انتقاد کرد: «این‌قدر رو عبارت‌هایی نظیر "سرباز صفر بی‌گناه" که "برای دفاع از آب و خاک" به سیستان رفته بودند٬ تاکید نکنید. از استادیوم بگیر تا اداره آگاهی٬ از تظاهرات خیابانی تا زندان٬ از بازداشت‌گاه تا ایست‌های بازرسی٬ همین "سرباز صفرهای بی‌گناه" دمار از روزگار مردم درآوردند.»

این نوشته‌ها و نقدها البته با پاسخ کاربران دیگر فیس‌بوک در تایید یا نفی این نظرات همراه بوده است و راه را برای گفت‌وگو، تحلیل و بحث‌های بیشتر باز کرده است. به عنوان مثال کاربری در جواب آرش بهمنی نوشته است: «امیدوارم سربازی رفته باشی در ایران و بدانی که اجبار وحشتناکی به نیروهای وظیفه تحمیل می‌شه. این که این افراد هیچ نقش و تقصیری در مشکلات مردم حاشیه نشین نداشتن و ندارن و خودشون هم با هزار مشکل دست و پنجه نرم می کنند رو امیدوارم که بدانی. خیلی از این سربازهای واقعا بی گناه از همین مردم حاشیه نشین هستند.»

گرچه هشتگ «سربازان ایرانی را آزاد کنید» و همدردی در فیس‌بوک و توییتر برای نجات جان سربازان ایرانی کافی نیست ولی شاید بحث‌ در فضای مجازی نگاه‌‌ها را به سوی ریشه مشکلاتی بکشاند که در نهایت به خشونت می‌انجامند.