«هدف خامنه‌ای از سفر به قم فقط تبلیغات است»
۱۳۸۹ مهر ۲۸, چهارشنبه
دویچه‌وله: آقای خلجی! آیت‌الله خامنه‌ای یک سفر ۹ روزه به شهر قم را شروع کرده‌اند و تا آخرین لحظه، یعنی همین چند دقیقه‌ی پیش هم که من اخبار را نگاه می‌کردم، فقط یک خبر کوتاه در این مورد منتشر شده که ایشان با آقایان همدانی، جوادی آملی و آقای گرگانی دیدار کرده‌اند. این سه مرجع الان چه جایگاهی دارند و فکر می‌کنید دیدارشان با آیت‌الله خامنه‌ای چه اهمیتی می‌تواند داشته باشد؟
مهدی خلجی: تا جایی که من می‌دانم دیشب تعدادی از علما از جمله آقای مصباح و کسانی که شما اسم بردید به محل اقامت ایشان رفتند و با ایشان ملاقات کردند، و همین طور آیت‌الله مقتدایی که رئیس مرکز مدیریت حوزه علمیه قم است و اساساً آقای خامنه‌ای الان در مؤسسه‌ی آقای مصباح اقامت دارد، مؤسسه‌ی آموزشی پژوهشی امام خمینی. به‌هرحال کسانی که به دیدار ایشان رفته‌اند، کسانی هستند که بیش‌ترین رابطه را با آقای خامنه‌ای داشته‌اند و بارها از مواضع ایشان دفاع کرده‌اند و به‌نوعی می‌توان گفت مراجعی هستند که بیش از دیگران موضع سیاسی دارند و سعی می‌کنند در مسائل مختلف به نفع حکومت موضع‌گیری سیاسی کنند.
ولی تحلیل برخی از تحلیلگران این بود که هدف اصلی آقای خامنه‌ای از این سفر جلب رضایت و از دید مذهبی، بیعت گرفتن از مراجع خاموش بوده. در این مورد نظرتان چیست؟
من نمی‌دانم چه قدر این تحلیل درست است یا نه. به خاطر این که آقای خامنه‌ای حوزه علمیه را خیلی خوب می‌شناسد و به‌هیچ‌وجه توقع ندارد که کسانی مثل آیت‌الله وحید و دیگران موضع‌گیری سیاسی صریح و آشکار کنند. آنچه برای آقای خامنه‌ای مهم است، این است که علیه او موضع‌گیری نکنند و سکوت آن‌ها تعبیر به عدم رضایت نشود. واقعیت این است که سکوت روحانیت و مراجع بزرگ ازجمله آیت‌الله سیستانی همیشه به درستی اینگونه تعبیر شده که از درگیرشدن پرهیز می‌کنند و آقای خامنه‌ای فقط می‌خواهد مطمئن شود که مراجع بزرگ در برابر نظام نمی‌ایستند و طبیعتاً ملاقات‌ها و گفت‌وگوهای خصوصی خیلی می‌تواند در این موضوع نقش داشته باشد که اگر این مراجع اعتراض یا دلخوری و یا انتقادی دارند، آقای خامنه‌ای مستقیماً به آن‌ها پاسخ دهد و خیال آن‌ها را از بابت مشروعیت رفتار حکومت راحت کند.
از دید مذهبی چه قدر این سفر می‌تواند اهمیت داشته باشد؟ آقای خامنه‌ای هنوز به‌عنوان مرجع تقلید از سوی بسیاری مراجع پذیرفته نشده. برخی‌ها می‌گویند اصلاً این سفر به این دلیل صورت گرفته که به‌نوعی مرجعیت ایشان تأیید و رساله‌ی ایشان هم به زبان فارسی منتشر شود. نظر شما در این مورد چیست؟
من با این هم موافق نیستم. آیت‌الله خامنه‌ای به طور رسمی یک مرجع است. در اوایل دهه‌ی ۷۰ مرجعیت ایشان توسط جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم اعلام شد. مجموعه فتواهای ایشان به فارسی در وب سایت‌شان در دسترس است. ایشان هزاران مقلد دارد که نه تنها از او تقلید می‌کنند، بلکه وجوهات شرعی‌شان را به آیت‌الله خامنه‌ای می‌پردازند و همین طور آیت‌الله خامنه‌ای بالاترین شهریه یا حقوق ماهانه‌ی طلاب را پرداخت می‌کند که یکی از مهم‌ترین نشانه‌های مرجعیت است. آیت‌الله خامنه‌ای مرجعیت‌اش تثبیت شده و با موازینی که فعلاً در جامعه‌ی شیعی وجود دارد، به‌هیچ‌وجه نمی‌شود درباره‌ی مرجعیت ایشان و رسمیت آن پرسش کرد. من فکر نمی‌کنم که این سفر به‌هیچ‌وجه ارتباط به تأیید گرفتن برای مرجعیت داشته باشد.
برخی شنیده‌ها حاکی از این است که اختلافاتی بین آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله مصباح به وجود آمده و حتی چندی پیش که یکی از سایت‌های وابسته به سپاه از آیت‌الله مصباح با نام "امام مصباح" یاد کرد، برخی از تحلیلگران نظر دادند که این نشانه‌ای بوده براین که قرار است آیت‌الله مصباح جای آقای خامنه‌ای را در رهبری بگیرد. این سفر را چه قدر در ارتباط با این موضوع می‌بینید؟
من فکر می‌کنم باز به این موضوع هم ربطی ندارد. آقای مصباح با آقای خامنه‌ای مشکلی ندارد، مشکل آقای مصباح مشکلی است که در یکسال گذشته بیشتر با آقای احمدینژاد آغاز شده و بر سر مواضع و تصمیاتی است که آقای احمدینژاد گرفته. من تصور نمی‌کنم که مشکلی جدی بین آقای خامنه‌ای و آقای مصباح وجود داشته باشد.
در مورد فرزند آقای خامنه‌ای چه طور؟ البته نظریات معتبر سیاسی این موضوع را اصلاً تأیید نمی‌کند، ولی حداقل در بین مردم این شایعه بسیار قوت دارد که مجتبی فرزند آقای خامنه‌ای قرار است جانشین وی شود و آقای خامنه‌ای به قم رفته برای این که تأییدیه این قضیه را از مراجع قم بگیرند. شما چه قدر این موضوع را اصلاً جدی می‌بینید؟
من تصورم این است که این فقط شایعه است. برای تأییدیه گرفتن نیاز به سفر رسمی نیست. سفر رسمی بیشتر نیت و اهداف تبلیغاتی دارد تا اهداف کاری و اداری. آقای خامنه‌ای در سال‌های گذشته و حتی در ماه‌های گذشته بارها به قم سفر کرده و با اشخاص مختلف دیدار کرده و سفرش نیز اعلام نشده است. وقتی ایشان سفر تبلیغی و تشریفاتی می‌کند، به این صورت که الان ما می‌بینیم، هدفش هیچ کدام از این چیزهایی که بر زبان مردم افتاده نیست، بلکه رساندن این پیام است که مشروعیت ایشان همچنان برجا و برقرار است و حوادث پس از انتخابات نتوانسته هیچ خللی در محبوبیت و مشروعیت مذهبی آیت‌الله خامنه‌ای ایجاد کند. آیت‌الله خامنه‌ای برای گرفتن هرگونه تأییدیه‌ای یا برای هرکاری که با مراجع داشته باشد، نیاز به سفر پرتبلیغات ندارد. بنابراین فقط باید اهمیت این سفر را در بُعد تبلیغاتی‌اش محدود و منحصر کرد.
و لااقل آن طور که عکس‌ها و تصاویر منتشرشده نشان می‌دهند، به نظر می‌رسد از این نظر ایشان موفق بوده‌اند. نظر شما چیست؟
من معتقدم که سفر ایشان سفر موفقی بوده است. با توجه به اهدافی که ایشان از این سفر داشته، بار دیگر نشان داد که حوزه علمیه آن قدر به جمهوری اسلامی وابسته شده، که به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند حسابش را از حساب جمهوری اسلامی جدا کند. نهایتاً حتی سکوت بخش روحانیت سنتی نیز مورد استفاده‌ی سیاسی و تبلیغاتی جمهوری اسلامی قرار می‌گیرد که به نوعی نشان‌دهنده‌ی ثبات موقعیت آیت‌الله خامنه‌ای در جمهوری اسلامی است.
مصاحبه‌گر: میترا شجاعی
تحریریه: مصطفی ملکان