«"هما پروز" شاهدی دیگر بر ارتباط امنیتی ایران و سوریه»
۱۳۹۰ اردیبهشت ۲۲, پنجشنبه
دویچه‌وله: آقای نوری‌زاده، گفته می‌شود که «هما پروز» خبرنگار ایرانی‌ـ آمریکایی شبکه‌ی «الجزیره» توسط مقامات سوریه به جمهوری اسلامی تحویل داده شده است. آیا شما اطلاعات بیشتری از جزییات این خبر دارید؟
علیرضا نوری‌زاده: تا آنجایی که خود الجزیره اعلام کرده، تا به‌حال از جانب مسئولان ایرانی صحبتی نشده است. ولی به نظر می‌رسد با توجه به این که سوری‌ها ملیت‌اصلی ایشان را ایرانی دانسته‌اند و با توجه به روابط نزدیک و تنگاتنگ این دو کشور و همین طور روابط امنیتی، سوری‌ها پس از دستگیری ایشان را به ایران تحویل داده‌اند. ما در گذشته هم مواردی داشته‌ایم که شهروندان ایرانی که در سوریه مشغول درس خواندن بودند، به‌خصوص از عرب‌های ایران، سوریه آن‌ها را دستگیر کرده و به ایران تحویل داده است. مورد دیگر شهروند ایرانی بوده که دارای گذرنامه‌ی هلندی بوده و باز سوریه او را به ایران تحویل داده است. در این مورد هم به نظر من همان نمونه‌های قبلی حکایت از این می‌کند که میان دو کشور ارتباطات امنیتی وسیعی وجود دارد و استرداد یا اخراج افراد در دستور کارشان قرار دارد.
البته مقامات امنیتی دولت سوریه اعلام کرده‌اند که چون تاریخ ویزای ایرانی‌شان گذشته بوده و اعتبار نداشته است، ما وی را به ایران برگرداندیم. این حرف چه قدر می‌تواند صحت داشته باشد؟
اصلاً. چون ایشان که با گذرنامه‌ی ایرانی وارد سوریه نشده است. این‌ها نکات پر از ابهام است. دولت سوریه مدعی است که ایشان به عنوان توریست آمده‌اند، ولی وسایلی که همراه‌شان بوده حکایت از این دارد که ایشان گزارشگر هستند. اولاً هیچ وقت الجزیره افراد خود را به صورت ناشناس به کشوری نمی‌فرستد. یعنی حداقل در سیاست این شبکه این مسئله وجود دارد که حتماً فردی که به کشوری اعزام می‌شود، تمام اوراق اعتماد و آن برگه‌هایی را که معرف هویت ایشان و ارتباطش با این سازمان خبری است، همراهش داشته باشد. معمولاً از پیش به ادارات مربوطه در آن کشورها اطلاع داده می‌شود که چنین خبرنگاری می‌آید. به اضافه این که الجزیره در سوریه دارای دفتر بوده که به علت فشارهای دولتی سوریه رئیس دفتر استعفا می‌دهد. ولی این دفتر همچنان در سوریه دایر بوده و گهگاهی هم از این دفتر خبرهایی مطابق میل دولت سوریه ارسال شده است. بنابراین هیچ وقت سوریه نمی‌تواند مدعی شود که ایشان یک فرد عادی بوده یا ویزایش منقضی شده بود. چون خانم پروز که از ایران به سوریه نرفته و به‌هرحال دارای دو ملیت کانادایی و آمریکایی هم بوده است.
شبکه‌ی الجزیره گفته که علی‌اکبر صالحی در پاسخ به پرسشی که درباره‌ی خانم پروز با او مطرح شده، گفته است که امیدوارم این خبر صحت نداشته باشد، اما در صورت صحت، ما از سوریه تقاضا داریم که به این موضوع رسیدگی کند. همزمان برخی از سایت‌های غیررسمی داخل ایران مثل «پارسینه» خبر داده‌اند که «خبرنگار ایرانی‌تبار در بند سازمان امنیت سوریه». انگار به نوعی دو طرف دارند همدیگر را متهم می‌کنند. آیا شما نیز چنین برداشتی دارید؟
من چنین برداشتی ندارم. این را هم شاید بخشی از بازی‌ای بدانم که وجود دارد. چون به‌هرحال این خبرنگار که به سوریه رفته، هدفی جز این نداشته که رویدادهای سوریه را گزارش کند. نه دشمنی خاصی با دولت سوریه داشته است، نه با جمهوری اسلامی. ولی سوری‌ها راه را بسته‌اند و با خبرنگارها خیلی سخت‌گیری می‌کنند. به‌خصوص دو شبکه‌ی «العربیه» و «الجزیره»، به اضافه‌ی «بی.بی.سی عربی»، متهم هستند که به آشوب‌های سوریه دامن زده‌اند. اما این که دولت جمهوری اسلامی چرا چنین موضعی را دارد، این می‌تواند البته به ناهماهنگی دستگاه‌های امنیتی در ایران مرتبط باشد. چون اتفاق افتاده که یک ارگانی فردی را دستگیر می‌کند و ارگان دیگر اصلاً اطلاع ندارد.
شما اشاره کردید به این که این خانم برای پوشش اخبار ناآرامی‌های سوریه رفته بوده. تا اینجا قابل فهم است که دولت سوریه نمی‌خواسته این خانم آنجا گزارش تهیه کند. ولی می‌توانسته ایشان را اخراج کند. چرا به ایران تحویل داده است؟
دولت سوریه آسان‌ترین راه را برگزیده است. اگر ایشان را به‌عنوان یک خبرنگار شبکه‌ی الجزیره اخراج می‌کردند، سروصدای بسیاری بلند می‌شد و بعد حتماً سازمان‌های جهانی سوریه را محکوم می‌کردند. سوریه در آستانه عضویت در شورای حقوق بشر سازمان ملل بود که البته طبیعتاً در آخرین لحظات آن بازی را با کویت کردند و کویت جای سوریه رفت. ولی در هرحال سوری‌ها خواستند آسان‌ترین کار را کنند. برخوردی خیلی عادی با توریستی که ویزایش منقضی شده و او را به کشور مبدأش بازگرداندند.
و واکنش شبکه‌ی الجزیره تا به‌حال چه گونه بوده؟ چون شبکه‌ی الجزیره جزو رسانه‌هایی‌ست که تا به‌حال مشکل خاصی با دولت جمهوری اسلامی ایران نداشته است.
بسیار آرام با قضیه برخورد کرده‌اند. به‌خصوص در زمانی که گفته شد خانم پروز را به ایران تحویل داده‌اند. الجزیره در ایران دفتر دارد، نماینده دارد و از طریق نماینده‌اش پیگیر قضیه است. همین طور روابط ایران و قطر روابطی بسیار نزدیک است. احتمالاً اگر ماجرا چند روز بیش‌تر به طول انجامد، ممکن است دولت قطر مداخله کند و با توجه به روابط خوب دو کشور، قطری‌ها از مجاری دیپلماسی سعی کنند وسیله‌ی رهایی ایشان را فراهم کنند.
آقای نوری‌زاده آیا خبر تحویل این خبرنگار به ایران در صورت صحت داشتن می‌تواند دلیلی باشد بر این ادعا که مقامات امنیتی ایران و سوریه باهم در ارتباط هستند؟
به طور قطع. ارتباط امنیتی ایران و سوریه چیز پنهانی نیست. یک موردش پرونده‌ی قتل «رفیق حریری» است که اسامی مختلفی از سپاه و حزب‌الله و از رژیم سوریه در میان متهمان عنوان شد. البته تا به‌حال بیانیه‌ای رسمی بیرون نیآمده است. ولی در همه‌ی گزارش‌های غیررسمی منتشرشده و حتی نشریات و رسانه‌های لبنان نیز به آن اشاره کرده‌اند. این پیوند امنیتی میان دو کشور در ابعاد بسیار گسترده برقرار است. در همین حوادث اخیر سوریه، دانشجویان سوری، دانشجویان بسیجی و وابسته به دستگاه امنیتی جمهوری اسلامی را که در سوریه تحصیل می‌کنند، متهم کردند که این‌ها به دستور مسئولان‌شان به‌عنوان عاملان رژیم سوریه در دانشگاه‌ها به سرکوب دانشجویان و حتی دستگیری‌شان مشغولند. چه طور یک دانشجوی خارجی می‌تواند در دانشگاه کشوری دیگر، دانشجویان آن کشور را دستگیر کند؟ این نشان‌دهنده‌ی گسترش ابعاد همکاری‌های امنیتی میان دو کشور است.
مصاحبه‌گر: میترا شجاعی
تحریریه: جواد طالعی