چه راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌های ایران وجود دارد؟
۱۳۹۷ شهریور ۲۴, شنبه
پس از خروج ایالات متحده آمریکا از برجام و برقراری دوباره‌ی تحریم‌های این کشور علیه ایران، اینک قرار است در ماه نوامبر سال جاری، دومین مرحله‌ی این تحریم‌ها اجرایی شود . این مرحله از تحریم‌ها شامل معاملات با فلزات قیمتی مانند طلا و نیز داد و ستد در حوزه‌ی نفت و انرژی خواهد بود.
ژان کلود یونکر، رئیس کمیسیون اروپا روز چهارشنبه ۲۱ شهریور (۱۲ سپتامبر) در سخنرانی خود در استراسبورگ اعلام کرد که کمیسیون اروپا مشغول بررسی راه‌هایی است تا پیامدهای تحریم‌های آمریکا علیه ایران را برای صنایع اروپا به حداقل برساند و نگذارد معاملات اروپا با ایران راکد شود.
به گزارش روزنامه‌ی آلمانی "فرانکفورتر آلگماینه" (۱۵ سپتامبر) یکی از مشکلات اصلی برای اروپا این است که دلار کماکان ارز مسلط در نظام مالی بین‌المللی است. شرکت‌های اروپایی معاملات خود با ایران را بیشتر با دلار انجام میدهند. به همین دلیل آنها نیز در کانون تحریم‌ها قرار می‌گیرند.
از این رو هایکو ماس، وزیر امور خارجه‌ی آلمان در ماه اوت پیشنهاد کرد که کشورهای اروپایی کانال‌های پرداختی مستقل از ایالات متحده آمریکا، صندوق ارزی ویژه‌ی اروپا و نیز سیستم "سوئیفت" مستقل خود را ایجاد کنند.
"سوئیفت" نهادی جهانی برای ارتباطات مالی میان بانک‌هاست. بانک‌های بین‌المللی عضو این نهاد، مبادلات و نقل و انتقالات مالی خود را از طریق این نهاد انجام میدهند. به همین دلیل کمیسیون اتحادیه‌ی اروپا فعلا نقل و انتقالات مالی از این طریق را غیرعملی می‌داند و مشغول بررسی مدل‌های مختلفی است تا تجارت با ایران را برپا نگاه دارد.
طرح ایجاد "بورس مبادلاتی"
یکی از این مدل‌ها تقویت یورو به عنوان یک ارز جهانی است. افزون بر آن کمیسیون اروپا در صدد تاسیس گونه‌ای "بورس مبادلاتی" با ایران است. بانک‌ها به چنین بورسی تعلق نخواهند داشت و مجبور نخواهند بود میان معاملات با ایالات متحده آمریکا و ایران یکی را انتخاب کنند. به جای آن اتحادیه اروپا بطور هدفمند نهادی تاسیس می‌كند که کار آن صرفا مبادلات مالی فرامرزی با ایران است.
اگر این بورس مبادلاتی تاسیس شود، می‌تواند داد و ستد مالی میان شرکت‌های اروپایی و ایرانی را انجام دهد. برای نمونه اگر ایران به ایتالیا نفت صادر کند، در ازای آن از بورس یادشده حق خریدی دریافت می‌کند که به واسطه‌ی آن می‌تواند فرضا از شرکت‌های متوسط آلمانی جنس بخرد. بدین‌سان موضوع انتقال پول از ایتالیا به ایران و از ایران به آلمان منتفی می‌شود و ایتالیا پولی را که قرار است به ایران بپردازد، به آلمان می‌پردازد.
گفته می‌شود که این ایده از فرانسه بوده است، اما از همان آغاز طرح آن بریتانیا و آلمان نیز در جریان قرار گرفته‌اند. به گفته‌ی کمیسیون اروپا، حسن بورس مبادلاتی این است که کشورهای ثالث نیز می‌توانند در آن دخیل باشند.
به گزارش "فرانکفورت آلگماینه" البته هنوز مقامات اروپا مطمئن نیستند که تاسیس چنین بورسی برای برپا نگه داشتن معاملات با ایران کافی باشد. اما این طرح، در حال حاضر یگانه طرح کمیسیون اروپا هم نیست و همزمان روی مدل‌های دیگری نیز بحث می‌شود. قدر مسلم اینکه در این زمینه راه‌حل ایده‌آلی وجود ندارد.
ریسک شکایت به دادگاه‌های اروپا
کمیسیون اروپا قصد دارد حداکثر تا ماه دسامبر سال جاری بیانیه‌ای صادر کند و در آن توضیح دهد که چگونه می‌خواهد در برابر پیامدهای خروج آمریکا از برجام واکنش نشان دهد و تحریم‌های ناشی از آن را دور بزند.
در بروکسل گفته می‌شود که احتمالا در این بیانیه پیشنهادهای مشخصی نیز ارائه خواهد شد که چگونه می‌توان نقش یورو را در جهان تقویت کرد. یکی از گزینه‌های دیگر می‌تواند استفاده از "صندوق بحران یورو" (ESM) برای معاملات با ایران باشد.
حسن این صندوق آن است که تا کنون بطور جدی در بازارهای آمریکا فعال نبوده است و به همین دلیل هم ایالات متحده نمی‌تواند آن را مشمول تحریم‌ها کند. بر عکس آن، "بانک سرمایه‌گذاری اروپا" (EIB) برای این منظور مناسب نیست، زیرا در بازارهای آمریکایی فعالیت دارد.
توصیه‌ی عمومی در حال حاضر این است که شرکت‌های اروپایی ـ منهای برخی استثناها ـ به دلیل تحریم‌های آمریکا از معاملات با ایران کنار بکشند.
در حال حاضر شرکت‌های اروپایی که تحت تحریم‌های آمریکا قرار گرفته‌اند، می‌توانند به دادگاه‌های اتحادیه اروپا شکایت و درخواست غرامت کنند. اما این کار نیز چندان عملی نیست، زیرا بازارهای آمریکا برای بیشتر شرکت‌های اروپایی بسیار جذاب هستند و آنها نمی‌خواهند در این زمینه ریسک کنند.
واشنگتن نیز امیدوار است که شرکت‌های اروپایی، مستقل از تصمیمات بروکسل و دیگر پایتخت‌های اروپا، به این بصیرت برسند که برای حفظ منافع خودشان هم شده، سرانجام به ایران پشت کنند.