کورنلیوس گورلیت، وارث آثار مسروقه دوران نازی درگذشت
۱۳۹۳ اردیبهشت ۱۷, چهارشنبه
کورنلیوس گورلیت که از بیماری قلبی رنج می‌برد، پس از یک عمل جراحی به آپارتمان خود در شهر مونیخ آلمان منتقل شد و چند ماه بعد در روز سه شنبه (۶ مه/۱۶ اردیبهشت) در سن ۸۱ سالگی از دنیا رفت.
او فرزند هیلده‌براند گورلیت، یکی از موفق‌ترین دلالان آثار هنری پیش و پس از جنگ دوم جهانی آلمان بود. هیلده‌براند با آن که خود یهودی بود، توانسته بود اعتماد مقامات نازی را جلب کند.
هیلده‌براند در سال‌های دهه‌ی ۱۹۳۰ و تا پایان جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵، به عنوان یکی از ۴ کارشناس آثار هنری "کمیته‌ی مصادره‌ی" این دولت، در ضبط و خرید اشیای گران‌بهای خانواده‌های یهودیان به قیمت‌هایی بسیار نازل، با نازی‌ها همکاری می‌کرد.
اغلب آثاری که در آن زمان به کمک او مصادره یا خریداری شدند، به یهودیانی تعلق داشت که برای نجات جان خود از آلمان یا کشورهای اشغال شده توسط ارتش هیتلری می‌گریختند.
وارث بی‌نیاز
هنگامی که هیلده‌براند در سال ۱۹۵۶ درگذشت، برای فرزند ۲۴ ساله‌ی خود کورنلیوس، بیش از ۱۲۸۰ اثر هنری نادر به‌جای گذاشت که قرار بود به عنوان پشتوانه‌ی مالی دوران سال‌خوردگی، او را از تامین امرار معاش بی‌نیاز کند.
کورنلیوس گورلیت، از هنگام مرگ پدر تا زمان مصادره‌ی این آثار در ۲۸ فوریه‌ی ۲۰۱۲ هرگاه به پول احتیاج داشت، یکی از این تابلوها را به فروش می‌رساند.
آخرین باری که کورنلیوس، موفق به فروش یکی از این تابلوها به یک دلال هنری در زوریخ شد، روز ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۰ بود.
در این روز کورنلیوس گورلیت، در حالی که مبلغ ۹ هزار یورو پیش‌پرداخت خرید یکی از تابلوها را در کیف خود داشت، در یکی از قطارهای سریع‌السیر زوریخ ـ مونیخ عازم خانه‌ی خود بود که سوءظن مأموران گمرک آلمان را برانگیخت.
این ماموران در پی شکار کلاهبردارانی بودند که برای فرار از پرداخت مالیات بر درآمد در آلمان، حساب سپرده در بانک‌های سوییس باز کرده‌بودند و پول‌های خود را در آن‌جا نگه‌داری می‌کردند.
بعدها ثابت شد که کورنلیوس گورلیت از جمله‌ی این افراد نبوده است. ولی در پی بررسی اتهام اختلاس و تقلب مالیاتی آپارتمان وی نیز مورد تفتیش قرار گرفت و گنجینه‌ی عظیمی از آثار هنرمندانی چون شاگال، مونه، پیکاسو، ماتیس و ده‌ها نقاش برجسته‌ی دیگر کشف شد.
دادستانی آلمان ۲ سال بعد، پس از آن که رسانه‌های این کشور وجود این گنجینه‌ی پرارزش را کشف و درباره‌ی آن گزارش‌هایی منتشر کردند، ناگزیر به ترخیص آن‌ها تن در داد. اتهام جدیدی که در نتیجه به گورلیت وارد شد، سخت‌تر از اتهام تقلب مالیاتی بود: احتکار آثار هنری مسروقه‌ی دوران نازی.
مالکیت مورد مناقشه
به اعتقاد کورنلیوس گورلیت و وکیل او تنها ۳ درصد از این مجموعه‌ی بی‌نظیر، جزو آثار مسروقه‌ی دوران حکومت حزب ناسیونال سوسیالیسم در آلمان است.
در میان آثاری که پس از انتشار خبر کشف این گنجینه در رسانه‌ها از سوی دادستانی این کشور به نمایش گذاشته شد، تابلویی از گوستاو کوربه، نقاش رئالیست فرانسوی هم دیده می‌شد که طبق اطلاعات دفاتر ثبت گالری‌های هنری، در یک حراجی در سال ۱۹۴۹ به فروش رفته بود.
در جریان بررسی اتهامات گورلیت، سرانجام مقامات دادستانی با او به توافق رسیدند که در صورت "اثبات مالکیت غیر" و مسروقه‌بودن آثار، مالکیت صاحبان اصلی آن‌ها به رسمیت شناخته شده و آثار به آنان بازگردانده شود؛ امری که به نظر کارشناسان، اثبات آن بسیار دشوار است.
دادستانی آلمان در پایان این مرحله از بررسی، رسما اعلام کرد که بخش بزرگی از گنجینه به کورنلیوس گورلیت تعلق دارد و او در فروش یا نگه‌داری آن‌ها آزاد است. به گفته‌ی وکیل گورلیت، این آثار "تنها دوستان" این مرد منزوی بودند.
وضعیت حقوقی مجموعه
کارشناسان حقوقی مجموعه تابلوهای نقاشی و مجسمه‌های کورنلیوس گورلیت را به ۳ بخش تقسیم می‌کنند: آثار مسروقه، بخش اول آن را تشکیل می‌دهند. دادستانی آلمان در این رابطه، به صاحبان اصلی، بازماندگان یا وراث آنان از تاریخ ترخیص آثار یک سال فرصت داده است تا ادعای مالکیت خود را به اثبات برسانند.
تاکنون تنها ادعای مالکیت ۶ مورد از تابلوهای نقاشی مطرح شده است. یکی از تابلوهای ماتیس، نقاش برجسته‌ی فرانسوی، از جمله‌ی آن‌هاست.
بخش دوم، آثاری را در برمی‌گیرند که هیلده‌براند به صورت مشروع پیش یا پس از قدرت‌گیری نازی‌ها در آلمان خریداری کرده است.
بخش سوم آثاری هستند که پدر کورنلیوس در سال‌های جنگ جهانی دوم به دست آورده و چگونگی اکتساب آن‌ها، ناروشن و مبهم است.
وارث آینده؟
با مرگ کورنلیوس گورلیت، پرونده‌ی او نیز در دادستانی آلمان بسته می‌شود. اما توافق او با مقامات حقوقی این کشور مبنی بر بازگرداندن آثار مسروقه‌ی دوران نازی به صاحبان یا نمایندگان حقوقی آنان اعتبار خود را از دست نمی‌دهد.
از آن‌جا که کورنلیوس گورلیت پس از مرگ خواهر خود ورثه‌ای نداشته، مسئله‌ی تقسیم وراثت اموال و دارایی‌های او نیز در حال حاضر نامعلوم است.
برخی از نزدیکان گورلیت می‌گویند که این مرد گوشه‌گیر و درونگرا تمامی ثروت خود را طی وصیت‌نامه‌ای رسمی به "نهادی در سوییس" واگذار کرده است.