Za spor SPC-a i MPC-a potrebni su „upućeni posrednici“

„Crkveni spor kao nasleđe socijalističke države – to možda zvuči iznenađujuće." Sukob Srpske pravoslavne crkve (SPC) i Makedonske pravoslavne crkve (MPC) „nije, međutim, rezultat propasti Jugoslavije. On je nastao krajem 1960-ih i deo je nasleđa Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i Socijalističke Republike Makedonije."

To je uvod u analizu koju je za Fondaciju Konrad Adenauer blisku nemačkim Demohrišćanima (CDU) sastavio dr Otmar Ering, koordinator Fondacije za internacionalni religijski dijalog. Kompletna analiza na engleskom jeziku može se pročitati OVDE.

„SFRJ – babica na rođenju MPC"

Autor najpre navodi istorijsku pozadinu – od dodeljivanja autokefalnosti Ohridskoj arhiepiskopiji 1019. godine, preko ukidanja 1767, zatim uticaja Bugarske pravoslavne crkve tokom 19. veka i potpadanja teritorije današnje Severne Makedonije, „vredne dva miliona zlatnih franaka", nakon balkanskih i Prvog svetskog rada pod nadležnost Srpske pravoslavne crkve, a na osnovu tomosa (dekreta) koji je 1920. izdala Vaseljenska patrijaršija.

Tokom Drugog svetskog rata teritorija je još jednom pod nadležnošću Bugarske, saveznice Sila osovine, da bi nakon toga na vlast u Jugoslaviji, a tako i u Makedoniji, došli komunisti. Njihov odnos prema pravoslavnoj crkvi autor detaljno opisuje kroz poglavlja pod nazivima kao što su „Stvaranje nacije i želja za samostalnom pravoslavnom crvom" ili „Socijalistička Jugoslavija kao babica na rođenju Makedonske pravoslavne crkve".

Godine 1967, na dvestotu godišnjicu ukidanja autokefalnosti, Ohridska arhiepiskopija proglašava autokefalnost. Srpska pravoslavna crkva to ne priznaje i taj raskol traje sve do danas.

Čeka se novi patrijarh SPC

Iako je u oktobru 2020. vaseljenski patrijarh odbio da potvrdi autokefalnost Makedonske pravoslavne crkve uz komentar da to „nije pitanje autokefalnosti", već je reč o „isceljenju raskola", Vartolomej I ipak se ponudio da posreduje. On je predložio da se predstavnici SPC i MPC sastanu u Beogradu, što su iz Makedonske crkve odbili navodeći da se tamo ne osećaju bezbedno. Vaseljenski patrijarh je nakon toga dve strane pozvao na sastanak u Istanbul, ali je u međuvremenu, 20. novembra 2020, patrijarh SPC Irinej preminuo, tako da se sastanak ne može održati do izbora novog poglavara SPC.

Izbor novog patrijarha Srpske pravoslavne crkve na Sinodu koji je sazvan za 18. februar 2021, nesumnjivo će biti od velikog značaja i za unutrašnju, ali i za spoljnu politiku, ocenjuje se u analizi nemačke fondacije: „Za unutrašnju politiku važno je pitanje da li će SPC u budućnosti imati patrijarha koji će podržati nacionalistički kurs predsednika Srbije ili će on krenuti u drugom pravcu, čak možda demonstrirati nezavisnost u unutrašnjoj politici i pokazati se kao modernizator SPC. A što se tiče odnosa sa susedima, izbor novog patrijarha takođe će biti veoma značajan za nastavak dijaloga i, u idealnom slučaju, rešavanje sukoba SPC i MPC."

Za kraj, u analizi Fondacije Konrad Adenauer se zaključuje: „Čak i da se kroz posredovanje Vaseljenske carigradske patrijaršije sukob između dve crkve reši, jedan veliki problem još uvek ostaje: ogromna šteta nastala dugotrajnim sukobom između makedonske i srpske strane na političkom i socijalnom nivou mora se prevazići dijalogom. Da bi to uradile, obema stranama je sigurno potrebna podrška i razumevanje upućenih moderatora i posrednika."

idj