Невреме или апокалипса?

Од тие причини, централните банки на богатите држави пумпаа милијарди долари за да спречат уште поголеми падови на берзите, со девиза: да се воспостави смирување на нервозата и да се обезбеди ликвидност. Меѓутоа, берзијанците се несигурни и си го поставуваат прашањето: дали по финансиската криза ќе уследи и економска, или светското стопанство ќе излезе од неа неоштетно?

Механизмот на кризата на глобалните финансиски пазари може многу лесно да се опише. Американските банки со години даваа мошне ризични кредити за недвижнини, поточно купување станови или куќи, а своите побарувања им ги предаваа натаму на хеџ-фондовите. Тие пак, шпекулираа со хартиите. Кон тоа и следниов факт: за разлика од Германија, кредитите за станови во САД немаат камати на цврсто определен временски рок, туку можат дневно да се менуваат. Откако каматите почнаа да растат, се повеќе купци на станови со помала платежна моќ не можеа да ги плаќаат долговите. Тоа водеше кон загуби кај банките и хеџ-фондовите, кон се поголема нервоза на берзите и несигурност кај акционерите. Курсевите тргнаа со голема брзина удолу, слично како по 11 септември 2001 година.

Сега се поставува прашањето дали кризата на финансиските пазари ќе се префрли врз реалното стопанство или не. Дали фирмите и потрошувачката ќе се најдат во слична криза или постојат два света што егзистираат паралелно: светот на финансии и реалната економија.За постоењето паралелизам зборува тоа дека во криза влегоа пред се вештачки производи. Финансиските жонглери постојано измислуваат покомплексни инвестициони модели кои се се поризични, слични на апстрактни обложувања. Ако не се погоди, бидејќи растат каматите, тогаш се случуваат бури кои ги перат најлошите последици, но не и повеќе од тоа. Напротив, по бурата доаѓа ведро време.

Меѓутоа, против оваа теза зборува фактот дека и апстрактните обложувања имаат релани последици. Банките стануваат попретпазливи во давањето кредити и одново ги мерат ризиците, односно се потпираат врз традиционалните, солидни финансии кои се помалку ризични, иако носат помали добивки. Опасноста во тој случај е следнава: ако банките ги вреднуваат индустриските концерни со повисок бонитет и одбиваат кредити, тогаш доаѓа до помали инвестиции, помал пораст и помалку работни места. А, и приватните акционери стануваат попретпазливи. На прашањето кое сценарио е можно, обично мудрите банкари и аналитичари, не сакаат да одговрат. Тие се однесуваат крајно воздржано и порадо чекаат кој фонд како следен ќе биде инсолвентен, која банка како следна ќе добие шалакница. Секако, мора да се случи уште многу за да се потресе светската економија. Глобалниот пораст за оваа година е прогнозиран на 5 проценти. И за разлика од порано, овојпат тоа не зависи само од САД и Кина. Европа повторно придонесува за порастот, а и јапонската економија заздравува. Освен тоа, многу фирми бележат рекордни добивки, многу држави располагаат со големи извори на суровини. Значи, многу пари очекуват да донесат нови добивки. Можеби само не толку ризично, шпекулативно и рентерски како пред само неколку месеци.