„Овде“ и „таму“

Филип: Беда и страв, со надеж дека наскоро сѐ ќе биде готово

Само нека биде готово - тоа е она што го сакаат луѓето од преговорите помеѓу Срббија и Косово. Политичарите тоа и им го ветија, но наместо решение, добија изолираност и сиромаштија. А, како што тоа вообичаено бива, онаму каде што нема пари, има колку сакаш емоции и национална гордост.

Знамиња на Албанија, на ОВК и понекое знаме на Косово се виорат од речиси секоја бандера во Урошевац. И додека знамињата чекаат почеток на одбележување на неделата на воените ветерани на Косово, младите чекаат визна либерализација за да побегнат што подалеку. На Косово не гледаат иднина, но не знаат ниту што ги чека надвор, зашто никогаш немале прилика да излезат од земјата. И не им грижа за тоа, ниту пак се плашат, зашто во страв од сиромаштија и војна живееле откако знаат за себе.

Проблеми, желби и надежи - сѐ е исто како и таму посеверно, кај „нас“. И луѓето се исти - срдечни, пријатни, сиромашни, разочарани и без надеж. Заробени во секојдневието, брзајќи да обезбедат гола егзистенција, кога ќе го здогледаат микрофонот на ДВ на поминување дофрлаат дека веруваат уште само во Германија. Оние малку похрабрите дури и застануваат, за да порачаат дека единствено трајно решение е Србија да го признае Косово, за сите заедно да влезат во Европската унија и за потоа полесно да можат да се преселат во Германија.

Сите кои знаат српски, главно постарите, кога ќе слушнат од каде доаѓам, прво прашуваат дали е во Белград и натаму сѐ исто како во времето на Југославија и Тито.

И додека мажите самоуверено застануваат пред камера, како одвај да дочекале некој конечно да ги праша што мислат за горливите проблеми во општеството, девојките не се расположени за разговор. Прво мислам дека е случајност, но по два дена безуспешно обидување почнувам да се сомневам дека Дрилон и јас не сме доволно шармантни.

За среќа, една постара госпоѓа ни објаснува дека не е до нас, туку жените не сакаат да застануваат пред камери зашто се плашат да не им забележат нешто нивните сопрузи, или тоа да не не им се допадне на нивните татковци. Избезумен што слушам такво нешто на само неколку стотини километри од Белград, сфаќам колку ништо не знам за начинот на живот на Косово. Дрилон со насмевка ми објаснува дека луѓето во помали средини се и натаму прилично конзервативни. Тоа „прилично“ ме натера првпат во животот да размислам дали можеби Србија сепак не е прогресивно општество.

Би се очекувало заедно во пакет со конзервативноста да оди и религиозноста. Меѓутоа, во Урошевац тоа не е случај. Иако од минарето пет пати на ден може да се чуе повикот на намаз, на него се отповикуваат само неколку постари господа и тоа за да разменат понекој збор со врсниците на клупата во дворот на џамијата. За разлика од џамијата, камбаните на православната црква, која се наоѓа во истиот двор, не се слушаат. Единствениот звук кој допира од црковниот двор е звукот на воки-токи апаратите на косовската полиција, која го надгледува влезот во црквата.

Од војната во Урошевац нема Срби. Единствениот кој живее таму е попот Трајко со семејството. Свештеникот Трајко и муслиманскиот имам Насер од соседниот дел на дворот секојдневно разговараат и соработуваат, а токму поради тоа поп Трајко бил „искаран“ од Белград. Еднаш јавно, пред камери, рекол дека ѕидот кој ги дели џамијата и црквата треба да се урне и по таа изјава му било сугерирано дека не е паметно да се даваат изјави на помирување во „чувствителен“ момент на преговори за политичкиот договор.

Само што помисливме дека пет дена ќе минат без никакви турбуленции, само што е снимен и последниот прилог, нѐ дочекуваат двајца полицаји во цивил. Дошле зашто граѓаните пријавиле дека „некои српски новинари“ шетаат по градот. Сознанието дека луѓето се загрижени за својата безбедност само затоа што по многу години конечно слушнале српски на улиците, остава горчлив вкус во устата. Се обидувам да разберам.

Измачени од војната, од провокации и немаштија, единственото сигурно што им преостанува е - страв. Стравот е она познато лице кое веќе дваесет години им пружа сигурност и извесност - страв од секојдневието, страв од грдото минато, страв од неизвесната иднина. А, тука некаде е и прикриената надеж. И тоа не надеж дека наскоро ќе биде подобро,туку дека наскоро конечно сѐ ќе биде готово.

Дрилон: Младите на двете страни сакаат само подобра иднина

Мојот престој во Србија почна со одлична вечера кај Филип. Неговото семејство ме пречека топло. Се поздравивме, се запознавме едни со други и седнавме на трпезата. Филип беше толку љубезен што преведуваше сѐ што можеше додека разговаравме, но, се разбира, по неко евреме беше премногу од него да барам да го преведува секој збор.

Заглавивме смешкајќи се едни на други пред непремостливата бариера - јазикот. Со нив не можев да се поврзам онолку лесно како што тоа Филип можеше да го стори со постарите граѓани на Урошевац, со оглед на тоа што речиси сите од нив зборуваат српски јазик. Што се однесува до тоа, немаше никава голема разлика во однос на нашата недела во Урошевац. Во двата града постарата генерација разговараше со Филип, а јас чекав превод.

Тоа не ми пречеше во Урошевац, зашто знам како генерално размислуваат моите сограѓани. Но во Шабац тоа не беше така. Иако имав многу потенцијално знаење и теми за разговор, немав алат. Не можев да си ја задоволам љубопитноста во целост. Што мислат за Косово? Дали воопшто размислуваат за тоа? Како го доживеале времето на војната? Дали жалат поради војната затоа што ја загубиле, или е тоа поради сторените злосторства? Дали сакаат да се помират? И уште многу прашања кои сакав да ги поставам.

Филип и јас разговаравме со граѓаните и ги прашавме што мислат за финалните преговори помеѓу Косово и Србија. Додека младите главно беа незаинтеррсирани за таа тема, друг со емоции велеа „го загубивме Косово“. Некои од нив дури на Косовците им посакаа сѐ најдобро и добар исход од преговорите за двете држави. Мислењата главно беа позитивни и ненационалистички. 

Меѓутоа, коментарите на социјалните мрежи на ДВ не беа такви. Тие ги дефинираа нашите соговорници како предавници, а некои дури и нѐ обвинуваа дека сме го наместиле видеото така што сме ги исекле поинаквите мислења. Тоа, се разбира, не го направивме.

Забележав дека позитивни одговори добиваме само во северниот дел од Србија. Додека национализмот е сѐ уште важен во другите делови од земјата, каде луѓето и натаму одбиваат да ја признаат независноста на Косово.

Но, би сакал да се навратам на она што луѓето повеќепати го рекоа: „Ги загубивме Косово“. Звучи малку чудно, зарем не? Имаше доста такви необични моменти. Србите Јужна Србија ја нарекуваат „централна Србија“. Сигурно можете да погодите кој дел е јужна Србија. Тука е и одбивањето Косово да се нарекува држава, а дознав дека тоа е случај и со медиумите. Чудно.

Ми рекоа и дека е противуставно да се зборуваат такви работи, но тоа и натаму ми се чинеше многу чудно. Имав чувство дека јазикот којшто го користеа е паметно дизајниран за да ја пропагира идејата на поширока популација. Што е и успешно во таа смисла што луѓето се уверени дека Косовците систематски купуваат земја и куќи на Косово за да го променат етничкиот состав до точка кога може да се прогласи независност и ефикасно да се „украде“ земјата. Приказна која звучи толку смешно, што моите пријатели кога им ја раскажав, одговорија со смеа. Па сепак, некои луѓе во Србија искрено веруваат дека на нивната земја ѝ недостига срце.

Младите кои знаеја англиски беа љубезни и ми беше лесно да разговарам со нив, исто како и со младите во мојот роден град. Кога ќе им кажев дека сум од Косово, забележував очигледно изненадување на нивните лица. Занемуваа накусо, а очите им талкаа од мене до мојот домаќин, за потоа, проследени со насмевка, да им се вратат повторно на мене.

А, потоа следуваше вообичаеното: прашања за моите впечатоци, по што ми поскауваа сѐ најдобро. Јас бев единствениот Албанец од Косово кој го сретнале и им посакувам можност да запознаат многу повеќе и да дознаат дека младите од двете страни се подготвени да го остават минатото и предрасудите зад себе, со цел за заедничка добробит.

Имаше доста сличности меѓу двете земји - од храната, до манирите, спортските и семејните вредности. Најважната сличност беше заедничката цел на младата генерација да замине на некое подобро место. Главно - во Германија. Уморни од политичките проблеми, уморни од национализам, уморни од омраза, младите сакаат подобра иднина.