Garbus i nazistowskie bibeloty: "Design Trzeciej Rzeszy"

"Design Trzeciej Rzeszy" - tak muzeum designu w Den Bosch zatytułowało swoją od dawna zapowiadaną wystawę. Okazją do jej pokazania jest 75-lecie wyzwolenia miasta spod niemieckiej okupacji.

W formie retrospekcji zgromadzono przedmioty z Holandii i Niemiec. To szereg eksponatów od Garbusa, który powstał na zlecenie Adolfa Hitlera, aż po symbol nazistów, czyli swastykę.

Historyczne filmy i fotografie pokazują nazistowskie przemarsze czy Olimpiadę z 1936 roku. Na ekranach wyświetlane są filmy Leni Riefenstahl, która doskonale wiedziała, jak sugestywnie pokazać nazistowską ideologię, chociażby w swoim propagandowym filmie "Triumf woli" o zjeździe NSDAP w 1934 roku w Norymberdze. "To wszystko pokazuje, jak bardzo kreatywne formy przyczyniły się do powstania perfidnej ideologii nazistów" - mówi Timo de Rijk, kierownik muzeum.

Krytyka antyfaszystów

Narodowy socjalizm na zewnątrz propagował kuszący obraz dobrobytu i beztroskiej rozrywki, podczas gdy już w 1933 roku powstawały pierwsze obozy koncentracyjne, wyjaśniają autorzy wystawy. Dodają, że design często był przedstawiany jako wkład w lepszy świat, co jednak nie było prawdą. Design zasadniczo jest neutralny. "Dlatego trzeba zadać sobie trud, jeśli chce się przeanalizować, jak działała ówczesna propaganda".

De Rijk i jego kuratorów nie ominęła krytyka wystawy. Związek Holenderskich Antyfaszystów (AFVN) uznał wystawę za "prowokacyjną" i wezwał władze miasta do "interwencji". Kierownik Izraelskiego Centrum Informacji i Dokumentacji w Hadze Hanna Luden, określiła projekt wystawy jako "ryzykowne posunięcie". Dodała natomiast, że "generalnie to dobre", by tłumaczyć, jak za pomocą propagandy można manipulować ludźmi.

"Design" bardzo polityczny

"W designie chodzi o każdą formę obecności" - wyjaśnia Michael Erlhoff, ekspert designu z Kolonii i dodaje, że "naziści doskonalne zdawali sobie z tego sprawę". Dotyczy to, jak mówi, zarówno ornamentyki masowych przemarszy, jak i wyglądu strojów, gestów czy języka" - wszystko, co dziś kojarzy się z tworzeniem świadomości marki (branding) i tożsamości firmy (corporate identity). Według Erlhoffa, który jest autorem tekstu w katalogu muzeum Den Bosch, design jest "ogromnie upolityczniony", ponieważ wpływa na kształtowanie społeczeństwa. "Każdy może to sobie przyswoić i wykorzystać do własnych celów".

Ekspert designu i historyk sztuki Erlhoff, który długo wykładał w Międzynarodowej Szkole Designu (International School of Design) w Kolonii, rozumie holenderskich krytyków wystawy. "Oczywiście, że to prowokuje, kiedy wreszcie mamy wgląd w to, co tam się działo i widzimy, że imponowało to ludziom". Zaznacza, że życzyłby sobie jednak takiej wystawy w Niemczech.

Pewne jest, że kierownikowi muzeum Timo de Rijkowi, nie zależy na sensacji. "W przeciwnym razie zrobiłbym zupełnie inną wystawę" - twierdzi i dodaje, że mógłby wypożyczyć z Niemiec na przykład gilotynę z czasów wojny. Tego jednak nie chciał.

Wystawa "Design Trzeciej Rzeszy" będzie otwarta do 19.01.2020 roku w Muzeum Designu Den Bosch w Holandii.

Chcesz skomentować ten artykuł? Dołącz do nas na facebooku! >>