Kuba wiąże nadzieje z wizytą papieża

Kubańczycy mają jeszcze dobrze w pamięci wizytę polskiego papieża, Jana Pawła II w roku 1998, który przywrócił im święta Bożego Narodzenia, jedyne święto religijne na tej wyspie, jednym z ostatnich już na świecie skansenów komunizmu. Jan Paweł II umocnił wtedy świeżo nawiązane stosunki między Kościołem i państwem, potępił amerykańskie embargo gospodarcze i wstawił się u Fidela Castro za blisko setką więźniów politycznych. Spotkał się także z kubańskimi intelektualistami oraz wiernymi różnych wyznań i ukoronował Matkę Boską Dziewicę Miłosierdzia z El Cobre koronami papieskimi, ogłaszając ją przy tym Matką Pojednania Kuby i patronką wszystkich Kubańczyków bez względu na ich pochodzenie, wyznanie i zapatrywania polityczne.

Niemiecki papież, Benedykt XVI, przybywa na Kubę jako "pielgrzym miłosierdzia", dla uczczenia 400. rocznicy objawień kubańskiej patronki. Podczas wizyty papież spotka się z nowym szefem państwa, Raulem Castro. Nie ma on charyzmy swego starszego brata, ale za to uchodzi za pragmatyka.

Kuba przechodzi okres intensywnych przemian. Zwolennicy reżimu oraz jego umiarkowani krytycy twierdzą, że są to śmiałe reformy nastawione na lepsze dopasowanie systemu do zmienionej sytuacji międzynarodowej. Przeciwnicy kubańskiej wersji komunizmu uważają je za jego swoisty "recykling".

Tygiel religijny

W centrum zmian znalazł się kubański Kościół, który stara się zająć kluczowe miejsca w strukturze społecznej. Przez dziesięciolecia mu tego odmawiano, widząc w tym zagrożenie monopolu władzy. Teraz Kościół odzyskuje powoli utracony teren, co państwo zdaje się do pewnego stopnia tolerować. Życie religijne toczy się równolegle do partyjnych rytuałów. To samo, choć na dużo mniejszą skalę, dotyczy obecności Kościoła w mediach. Pełni on także coraz ważniejszą rolę jako pośrednik w rozwiązywaniu problemów gospodarczych i społecznych, a okazjonalnie także politycznych. Ostatnim tego przykładem był wkład Kościoła w uwolnienie części więźniów politycznych.

Wizyta papieża budzi w Kubańczykach entuzjazm i ciekawość, którzy - jak twierdzi wikariusz generalny Hawany, Carlos Manuel de Céspedes, są "bardzo religijni, ale nadal bardzo mało katoliccy, jeśli trzymać się ściśle samej definicji tego wyznania i danych liczbowych“.

Choć z 11,2 milionów Kubańczyków ochrzczonych jest około 60 procent, tylko pięć procent z nich chodzi na msze i uczestniczy w innych obrzędach religijnych. Wiara katolicka miesza się na Kubie z protestantyzmem, islamem, judaizmem i różnymi odmianami spirytyzmu pochodzenia afrykańskiego lub karaibskiego. Uważa się, na przykład, że od 75 do 85 procent mieszkańców Kuby ma związki z kultem santeria. Główną siłą kubańskiego katolicyzmu jest jego trwała struktura i liczne powiązania z zagranicą.

Oczekiwania i krytyka

Rząd oddał publiczne środki lokomocji na potrzeby dwóch mszy na wolnym powietrzu w Santiago de Cuba i Hawanie 26. i 28. marca. Ci, którzy chcą wziąć w nich udział, mają prawo do dwóch dni wolnych od pracy w przedsiębiorstwach państwowych. W porównaniu do wcześniejszej wizyty papieża Benedykta XVI w Brazylii i - dopiero co zakończonej - w Meksyku, na Kubie przeważają nadzieje na dalszą liberalizację stosunków wewnętrznych.

Kubańscy opozycjoniści liczą na to, że papież jasno wypowie się na temat obowiązku przestrzegania przez władze praw człowieka. Stanowisko krytyczne wobec papieża i - szerzej - Kościoła katolickiego zajmują głównie ugrupowania lewicowe, takie jak stowarzyszenie "Krytyczna obserwacja", działające formalnie poza oficjalnymi strukturami partii.

Pozytywnie do wizyty papieża odnosi się kubańska diaspora w USA. Podobnie jak mieszkańcy Kuby ma ona nadzieje, że wizyta przyczyni się do zwiększenia zakresu wolności religijnej na wyspie i pogłębienia raczkującego dopiero na niej pluralizmu światopoglądowego.

Tymczasem władze aresztowały w prowincji Santiago co najmniej 70 najbardziej aktywnych działaczy opozycyjnych. Wśród nich około 15 działaczek ugrupowania "Kobiet w bieli".

Rosa Munoz / Violetta Campos / Andrzej Pawlak

red.odp.: Małgorzata Matzke