Trudniej o awans

Niemcy są innym krajem niż w okresie cudu gospodarczego w latach pięćdziesiątych, sześćdziesiątych i na początku lat siedemdziesiątych. RFN stała się krajem mniej mobilnym społecznie, także w porównaniu z innymi krajami Europy i Ameryki Północnej. Takie są wnioski z raportu podsumowującego badania ruchliwości społecznej, czyli przemieszczania się jednostek i grup w hierarchii społecznej lub zawodowej.

Badania przeprowadziły wspólnie: Fundacja Grupy Vodafone oraz Fundacja Nowa Odpowiedzialność za Rozwój Mobilności Społecznej. Kierujący badaniami Reinhold Pollak, prezentując ich wyniki w Berlinie, powiedział: „Kto przyszedł na świat w określonej grupie społecznej, ten prawie nie ma szans na zmianę swej pozycji społecznej”. Nawet w tak tradycyjnie stanowym społeczeństwie jak w Wielkiej Brytanii, widoki na zmianę pozycji pomiędzy klasami czy warstwami są lepsze niż w Niemczech.

Pochodzenie społeczne największą barierą

Z przeprowadzonych badań wynika, że bariery awansu społecznego występują na różnych etapach życia. Deficyty w domu rodzinnym blokują rozwój w wieku dziecięcym. W okresie edukacji trudno jest dokonać zmiany szkoły. Potem młodzież konfrontowana jest z problemami przy wyborze zawodu. W wieku dorosłym formalne kryteria, jak brak określonych świadectw, uniemożliwiają awans zawodowy. Autorzy raportu wskazują, że przyszła kolej na polityków, którzy powinni przeciwdziałać pogłębianiu się tych zjawisk.

Czy pomogą dyskusje o finansach i zmianach strukturalnych?

Politycy mogliby się na przykład zatroszczyć o programy wczesnego wspomagania dzieci i większą elastyczność systemu edukacji. Na ten temat mają oni jednak różne opinie. Jürgen Becker wskazał w dyskusji na konieczność walki z ubóstwem. Lider Zielonych, Cem Özdemir, chce szkół całodziennych, do których chętnie chodziłyby dzieci i szkół ze zdrowym jedzeniem z produktów ekologicznych. Dagmar Ziegler, posłanka SPD, wskazała na konieczność "rozsądnego kształcenia" nauczycieli w Niemczech. Chadek Hermann Gröhe zaznaczył, że w okresie rządów koalicji CDU/CSU i FDP wydatki na edukację wzrosły o 27 procent.

Temat edukacji stał się przedmiotem zażyłych dyskusji od chwili ogłoszenia złych wyników badań PISA. Jednakże w dziedzinie oświaty niemieckie kraje związkowe mają znaczną niezależność. Dlatego wyniki dyskusji politycznych  przebiegają różnymi torami. Patrick Döring z FDP uważa, że w Niemczech mniej powinno się dyskutować o strukturach edukacji, a więcej o treściach kształcenia. Trzeba się zastanowić, wskazuje Döring, co powinien umieć i wiedzieć dzisiaj każdy osiemnastolatek.

Ile ingerencji państwa?

Najnowsze badania nt. ruchliwości społeczenej w Niemczech dostarczą nowych bodźców i argumentów do dyskusji na temat perspektyw rozwojowych Niemiec, która prowadzona jest od pewnego czasu przy różnych okazjach. Kanclerz Angela Merkel zainicjowała dyskusję o zagrożeniach niżu demograficznego w Niemczech. Za kilkanaście lat osób starszych będzie więcej, niż obywateli w wieku produkcyjnym. Dlatego chociażby ze względów ekonomicznych trzeba wspierać edukację i uczenie się przez całe życie.

Jaką rolę należy przypisać w tym państwu? Spektrum opinii na ten temat sięga w Niemczech od stwierdzenia: „każdy jest kowalem własnego losu” po „wszystko w rękach państwa”.

Kay-Alexander Scholz / Barbara Coellen

Red. odp.: Andrzej Pawlak