„Mój dziadek by mnie zastrzelił”. Zwierzenia ciemnoskórej wnuczki nazisty

Jennifer Teege wychowuje się w rodzinie adopcyjnej. Dopiero jako 38-letnia kobieta stwierdza, że jej dziadek był zbrodniarzem nazistowskim. Jest to dla niej szokiem, mimo to decyduje się na konfrontację z historią swych biologicznych przodków.

Nazwisko Goeth zna cały świat. Każdy zna przebieg jego krwawej kariery, kariery nazisty mordujacego Żydów, likwidatora krakowskiego getta i byłego komendanta obozu koncentracyjnego w Płaszowie pod Krakowem, powieszonego w 1946 w Polsce. W moralnej opozycji stał do niego "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata", Oskar Schindler ratujący życie setkom więźniów. Paradoksalnie tę historę zna każdy, kto oglądał „Listę Schindlera” Spielberga. Każdy, oprócz rodzonej wnuczki Amona Goetha.

Strzelanie do więźniów z balkonu willi

Szczególnie jedna scena z filmu Spielberga zostaje w pamięci: Goeth strzela z balkonu swojej willi w Płaszowie do więźniów. Strzela i zabija. Tak po prostu. Ten człowiek już za życia uważany był za wcielenie sadystycznego nazistowskiego mordercy.

Jego wnuczka, Jennifer Teege, trafiła najpierw do domu dziecka, a potem do adopcji. Początkowo jej biologiczna matka i babcia odwiedzały dziewczynkę regularnie, potem kontakt się urwał. Ojcem biologicznym wnuczki Goetha jest Nigeryjczyk, matką Niemka; takie połączenie genów często wystarczy, aby doświadczyć ”bycia innym”. „Kiedy byłam dzieckiem, komentowano mój wygląd, także kolor skóry", mówi Jennifer Teege w rozmowie z DW.

Jennifer studiowa w Izraelu. Spotkała tam wielu, którzy przeżyli Holocaust. Czytała im – po niemiecku – ale nigdy nie była postrzegana jako Niemka. Tym bardziej żaden z jej izraelskich znajomych nie wpadłby na to, że właśnie ta miła, ciemnoskóra dziewczyna jest w prostej linii potomkinią nazistowskiego zbrodniarza.

Również Teege długo nie zdawała sobie sprawy ze swojego pochodzenia. Dopiero przed kilkoma laty rozpoznała twarz swojej biologicznej matki na okładce książki o komendancie obozu zagłady Amonie Goeth i jego córce Monice – matce Jennifer. Książka trafiła w jej ręce przypadkowo.

Co własny dziadek robił w czasach nazizmu?

Tym rozpoczyna się książka, którą Jennifer Teege napisała wspólnie z Nikolą Sellmair, dziennikarką magazynu „Stern”. Tytuł książki jest na wskroś dramatyczny: „Amon. Mój dziadek by mnie zastrzelił.". Jest to intymna opowieść o Jennifer Teege i poszukiwaniu tożsamości. Mowa w niej o powojennym przemilczeniu prawdy, która odciska piętno po dziś dzień.

„Rozliczcie się ze swojej przeszłości – domagały się następne pokolenia od tych, którzy aktywnie przeżyli nazizm. Ale o tym "co ich własny dziadek robił w tym czasie – wielu nie ma pojęcia", stwierdza Nikola Sellmair. Dziennikarka pisze, że wiele dzieci prominentnych nazistów przyjmowało skrajnie różne postawy wobec swoich ojców: od gloryfikacji, po bezgraniczną nienawiść do dawców spermy. Syn Rudolfa Hessa, zastępcy Hitlera, przez całe swoje życie próbował rehabilitować ojca. Cioteczna siostrzenica Hermanna Goeringa, szefa Luftwaffe, poddała się sterylizacji, aby wykluczyć ”wydanie na świat jeszcze jednego potwora”.

Sama Monika Goeth, matka Jennifer, udzieliła kilku wywiadów na temat jej ojca, w których zajmowała skrajne stanowiska: od nienawiści, po uzasadnienie jego postępowania. Zdaniem Sellmair dzieci przestępców wojennych muszą uporać się psychicznie ze zbrodniami swoich ojców, zaś wnuki poradzić sobie z uwikłaniem w zbrodnię całej rodziny. Ten proces każe dalej drążyć kwestię winy w kręgu rodziny, jednak tylko tak wnuki mogą znaleźć sposób na wyjście z traumy.

Czyłowiek nie jest tylko dobry, ani tylko zły

„Bardzo łatwo jest się zdystansować od tak wyrazistego symbolu zła, jakim jest Amon Goeth i powiedzieć sobie – jestem inna”, mówi Jennifer Teege. „Ale z drugiej strony człowiek nie jest tylko dobry albo tylko zły”. To zróżnicowanie jest dla wnuczki nazisty ważne, bez niego łatwo stworzyć pozbawiony niuansów wizerunek wroga, co miało miejsce właśnie w czasach nazizmu.

Dziś Jennifer Teege drąży historię swojej rodziny, ogląda zdjęcia babci, która pomieszkiwała z Amonem Goethem w jego willi na terenie obozu koncentracyjnego; jeździ do Krakowa, odwiedza miejsca zbrodni popełnionych przez dziadka, spotyka się ze świadkami, czyta wszystko o nazizmie, rozmawia z psychologami. „Uważa się, że to, o czym się nie mówi, pozostaje bez wpływu na nas, że nie ma żadnego znaczenia. W moim przypadku milczenie miało destrukcyjny wpływ", mówi wnuczka zbrodniarza, która choć dziś „czuje się dobrze”, przyznaje, że przez całe życie cierpiała na depresję. „Pochodzenie to podstawa tożsamości. A każdy potrzebuje poczucia własnej tożsamości”, mówi. Dotychczas była skoncentrowana na swoich niemieckich przodkach. W przyszłości chce poznać również Afrykę. I pojechać do Nigerii. Do ojczyzny biologicznego ojca.

S. J. Hofmann/ A.Rycicka

red.odp.: Elżbieta Stasik

*W Niemczech ukazała się autobiografia Jennifer Teege, książka, w której wnuczka ludobójcy szukając swoich korzeni mierzy się z historią swojej rodziny i zbrodni niemieckich w Polsce. Jennifer Teege / Nikola Sellmair: "Amon. Mein Großvater hätte mich erschossen". Wydawca: Rowohlt; cena: 19,95 €.

Przedsmakiem książki był znakomity reportaż Nikoli Sellmair nagrodzony podczas tegorocznych Polsko-Niemieckich Dni Mediów we Wrocławiu. Więcej o kapitule i nagrodzie: http://dw.de/p/18mDv