Odszedł "Kronikarz zgrozy". Pożegnanie Feliksa Tycha

Przed pięcioma laty Feliks Tych przemawiał jeszcze przed Bundestagiem, 27 stycznia 2010 roku, w rocznicę wyzwolenia KL Auschwitz. „Na przykładzie swojej własnej rodziny ukazał, jak ‘walec Holocaustu' unicestwił w Treblince jego rodziców, kilkoro z ośmiorga rodzeństwa, ich małżonków i dzieci”, pisze Gabriele Lesser na łamach "Juedische Allgemeine".

Jak własne dziecko
Sam Feliks Tych swoje ocalenie zawdzięczał kilku polskim katolikom, którzy przygarnęli go jak swoje własne dziecko, ubierali, żywili, dali mu także po wojnie dom. Jeden z jego braci, któremu udało się uciec do Warszawy, został wydany gestapo i rozstrzelany.

Przypominając biografię polsko-żydowskiego historyka autorka pisze o polskiej szkole w Radomsku, niedaleko niemieckiej granicy, do której do wybuchu wojny chodził Feliks Tych. Jego ojciec miał w mieście małą fabryczkę wyrobów metalowych. W Radomsku pod koniec 1939 r. powstało jedno z pierwszych gett w okupowanej Polsce. Rodzice po długich namysłach zdecydowali się powierzyć Feliksa, ich najmłodszego syna, znajomemu Polakowi, który miał go wywieźć do Warszawy.

Typowa powojenna biografia

Po wojnie Tych zdał maturę i studiował historię w Warszawie i Moskwie, gdzie doktoryzował się na temat rewolucji 1905-1907 w Królestwie Polskim. W roku 1970 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, w 1982 profesora zwyczajnego nauk historycznych.

Podczas komunistycznej antysemickiej nagonki w Polsce w roku 1968 Tych należący do PZPR został zwolniony z pracy, podobnie jak jego żona, reżyser teatralna Lucyna Berman-Tych.

Uznanie za granicą

Po roku 1990 prof. Tych częstokroć gościnnie wykładał na różnych niemieckich uniwersytetach. Za swą prace o historii ruchu robotniczego otrzymał w 1990 r. austriacką nagrodę państwową im. Victora Adlera.

W roku 1995 historyk został dyrektorem Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, gdzie poświęcił się wyłącznie badaniomi Holocaustu i wydał szereg ważnych publikacji na ten temat w języku polskim, angielskim i niemieckim. Niedługo przed śmiercią udało mi się dokończyć dwie, szczególnie ważne dla niego osobiście książki: o następstwach zagłady hitlerowskiej w Polsce i naocznych relacjach dzieci o Holocauście.

opr. Małgorzata Matzke