Pierwszy islamski bank w Niemczech

Koncepcja ta, zgodna z zasadami wiary muzumańskiej, określana jest jako "Islamic Banking" i jest ona rozpowszechniona przede wszystkim w państwach islamskich. Pierwszy bank działający na tych zasadach rozpoczął także działalność w Niemczech.

Kluczową zasadą bankowości islamskiej jest rezygnacja z oprocentowania oraz odsetek, bo tego zabrania Koran (2:279).

Alkohol i broń są tabu

Działający w Mannheimie bank Kuveyt Türk swój biznes opiera nie na odsetkach, lecz na finansowym udziale w przedsiębiostwach. Jeżeli firma będzie dochodowa, albo jeżeli będzie przynosiła straty, także bank partycypuje w zyskach albo stratach. "Niektóre zakresy działania są dla islamskiej bankowości tabu: handel alkoholem, bronią, wieprzowiną czy pornografia" - zaznacza Ugurlu Soylu, dyrektor mannheimskiego banku. Nie jest to bowiem zgodne z zasadami prawa muzułamańskiego, zabraniającego prowadzenia interesów szkodzących dobru ogólnemu. Zakazane jest np. także finansowe wspomaganie produkcji pornografii, gdyż przedsięwzięcie to niszczy więzi rodzinne, społeczne i międzyludzkie.

Innym kryterium, różnącym bankowość islamską od bezwyznaniowej, jest jej związek z realną gospodarką. Inwestorzy w banku islamskim lokują pieniądze tylko w realne produkty czy firmy. Każda transakcja musi mieć związek z realnym dobrem. "Ma to istotne znaczenie dla gospodarki narodowej: sektor bankowości rośnie zgodnie z realną gospodarką. W ten sposób nie dochodzi do powstawania "baniek kredytowych"" - mówi islamski bankowiec.

Ograniczona licencja

Jednak możliwości inwestycji w pierwszym niemieckim banku islamskim są dość ograniczone. Inwestycji można dokonywać poprzez centralę Kuveyt Türk w Stambule, która kupuje udziały w tureckich przedsiębiorstwach, czyli nie można inwestować bezpośrednio w Niemczech. Wynika to także z tego, że bank Kuveyt Türk ma w Niemczech licencję o ograniczonym zakresie, tzn licencję pośrednictwa dla państw trzecich. "Aby dać naszym klientom szerszą paletę ofert, będziemy starać się o pełną licencję" - mówi Ugurlu Soylu.

Dla klientów starających się o kredyt, bank ten ma dwie oferty: sfinansowanie konkretnego biznesu, na przykład supermarketu poprzez udziały w zyskach lub stratach, lub w wypadku nieruchomości - zakup obiektu przez bank i odsprzedanie go konsumentowi z pewnym zyskiem. Nabywca domu spłaca go potem bankowi w ratach.

Tyle możliwości istnieje teoretyczne, lecz w praktyce nie wszystko wygląda tak gładko. "W wypadku islamskiego modelu zakupu nieruchomości, który jest podwójną transakcją, kupna i sprzedaży, dwa razy trzeba uiszczać podatek od nabycia gruntu, który znacznie podraża cały interes" - zaznacza Leila Momen, doradca podatkowa firmy konsultingowej Ernst&Young. Finansowanie zakupu nieruchomości według tego modelu jest więc ze względu na niemieckie przepisy nierentowne. Koszty nieruchomości nabywanej według islamskiego modelu podwyższa jeszcze dodatkowo VAT, płacony przez bank w momencie nabywania obiektu. Podobnie nieopłacalne jest staranie się z tego źródła o kredyt na zakup np. drogich mebli czy kuchni.

W zgodzie z etyką

W odróżnieniu od Francji czy Wielkiej Brytanii, w Niemczech nie ma korzystnych warunków ramowych dla rozwoju islamskiej bankowości, choć urząd nadzoru sektora finansowego, BaFin, patrzy na nią przychalnie. "BaFin zajmuje się bardzo intensywnie Islamic Banking. Ten temat jest dla nas ważny, tym bardziej, że tam właśnie może leżeć odpowiedź na kryzys finansowy" - mówi Johannes Engels, referent ds międzynarodowych w BaFin. W nadchodzącym roku BaFin myśli o zorganizowaniu konferencji na temat islamskiej bankowości.

Obecny globalny system finansowy, który popchnął świat bez mała w otchłań, od momentu zaostrzenia kryzysu w roku 2008 dochodzi do granic swych możliwości. Okazało się, że oderwanie bankowości od realnej gospodarki zatrzęsło posadami całego globalnego systemu i to wyzwoliło refleksję także poza światem islamskim. Islamską bankowością zaczęli interesować się młodzi ludzie, krytycznie postrzegający system kapitalistyczny czy emeryci, którzy myślą o przeniesieniu tam swoich rachunków bankowych. Także na nich liczy dyrektor filii Kuveyt Türk w Mannheimie.

Ulrike Hummel / Małgorzata Matzke

red.odp.: Andrzej Paprzyca