Polska badaczka: wzajemne kontakty poprawiają postrzeganie

DW: Od wielu lat bada Pani postrzeganie Polaków przez Niemców i na odwrót. Na ile turbulencje polityczne, z którymi mamy do czynienia od czasu do czasu między Polską a Niemcami, wpływają na postrzeganie sąsiada?

Agnieszka Łada*: Oczywiście to, co się dzieje politycznie wpływa na to, co myśli społeczeństwo. Natomiast widać kilka tendencji po obu stronach. Po pierwsze: wśród Polaków widać, że polskie społeczeństwo jest podzielone. Te podziały PiS-PO, jakie widzimy we wszystkich kwestiach życia społeczno-politycznego, można zauważyć także w moich badaniach. Generalnie wyborcy PO zwykle bardzo pozytywnie oceniają Niemcy, niemiecką politykę i niemieckie społeczeństwo. Wyborcy PiS są bardziej podzieleni. Jest konkretna grupa wyborców PiS, która jest sceptyczna wobec Niemiec, niemieckiej polityki i Niemców. Natomiast widać generalnie, że Polacy są bardzo pragmatyczni, to znaczy odróżniają niemiecką politykę od Niemców jako społeczeństwa. I widać wyraźnie, że część polityków PiS, ekspertów i dziennikarzy bliskich PiS-owi jest zdecydowanie bardziej krytyczna wobec Niemiec niż sami wyborcy PiS-u. Wyborcy PiS-u tylko w części są negatywnie nastawieni wobec Niemiec.

DW: Przeprowadzała Pani badania w ramach tzw. barometru Polska-Niemcy w 2016 i 2018 roku. Czy w tym czasie dokonały się jakieś istotne zmiany?

– Na pewno jest to wielopłaszczyznowe pytanie, dlatego że – i tak też to widzą Polacy – relacje na poziomie politycznym zdecydowanie się pogorszyły. Są problemy wynikające z różnicy stanowisk, ale także z nieudolności komunikowania się głównie polskiej strony. Jest nieumiejętność tłumaczenia swojej pozycji i eleganckiego dążenia do własnych celów. To, że każdy dąży do własnych celów jest zrozumiałe, ale można robić to w bardziej elegancki sposób. I w tej sferze te relacje nie są najlepsze. Gospodarczo one się świetnie rozwijają. To widać po statystykach gospodarczych. Nadal kontakty międzyludzkie są bardzo ścisłe. To jest kapitał i to jest na pewno dobre. Natomiast po niemieckiej stronie społeczeństwo – i to widać w moich badaniach – jest bardziej czułe na relacje polityczne, bo głównie o nich wie. Niemcy czerpią bowiem głównie wiedzę z mediów, a w nich czyta się przede wszystkim o trudnościach w relacjach politycznych.

DW: A jak wygląda Pani recepta na poprawę relacji polsko-niemieckich?

– Jest kilka kwestii, które warto brać pod uwagę. Po pierwsze badania pokazują, że kontakty wzajemne poprawiają postrzeganie. Oczywiście poprawiają też zaufanie. Pozwalają lepiej współpracować – czyli trzeba inwestować we wzajemne poznanie, osobiste poznanie, zwłaszcza Niemców w stosunku Polski.

To jest szczególnie mocno widoczne w badaniach. Ci Niemcy, którzy byli w Polsce, mają lepszy obraz Polski, mają wiedzę o Polsce. W drugą stronę już to nie działa aż tak mocno. Czyli trzeba inwestować w przyjazdy Niemców do Polski. Druga kwestia – jeżeli ma się te relacje, jeżeli się zna kogoś, to te turbulencje polityczne nie zawsze tak wpływają na opinie i chęć współpracy. Wreszcie trzeba uznać, że mamy różnice interesów – niezależnie od rządu takiego czy siakiego – ale można razem współpracować i się lepiej rozumieć, nie trzeba walczyć, nie trzeba komunikować w sposób arogancki. Tutaj uważam, że polski rząd wiele rzeczy źle artykułuje. Dlatego nawet niektóre cele, które są słuszne, po prostu nie są osiągane.

DW: Rzeczywiście z Pani ostatnich badań wynika, że większość Polaków życzy sobie bardziej kompromisowego podejścia do spraw spornych z Niemcami. Czym to Pani tłumaczy?

– Tak, zdecydowana większość Polaków, 62 procent, mówi, że z Niemcami trzeba nastawiać się na zawieranie kompromisów, a nie na walkę o własne interesy. To pokazuje, że Polacy są świadomi, że Niemcy są ważnym partnerem i że lepiej nam będzie z nimi współpracować niż z nimi walczyć. Czy to w Europie, czy bilateralnie –  to jest bardzo pragmatyczne, rozsądne stanowisko i powinno to dać obecnie rządzącym do myślenia.

DW: Dziękujemy za rozmowę.

*dr Agnieszka Łada, politolog i niemcoznawca, Kierownik Programu Europejskiego w Instytucie Spraw Publicznych (ISP) w Warszawie.