Pierwsze kroki na uczelni

Immatrykulacja

Na większość kierunków w Niemczech wystarczy się po prostu zapisać. Prywatne uczelnie, akademie muzyczne i sztuk pięknych a także akademie wychowania fizycznego przeprowadzają rozmowę kwalifikacyjną  i egzaminy wstępne. Na szczególnie oblegane kierunki przeprowadzana jest rekrutacja, która opiera się najczęściej na średniej ocenie z matury. Każdy, kto chce się zapisać na studia musi udokumentować znajomość języka niemieckiego  (jeśli studia prowadzone są w języku niemieckim), przedłożyć zaświadczenie o ubezpieczeniu zdrowotnym, a także, w przypadku gdy zaczął już studia w kraju, zaświadczenie od swojej uczelni. Poza tym z immatrykulacją związane jest uiszczenie opłaty administracyjnej (lub za studia).

Działy Spraw Studenckich (Studentenwerke)

58 Działów Spraw Studenckich troszczy się o socjalne sprawy studentów w Niemczech. To one zajmują się akademikami, finansują stołówki, organizują opiekę nad dziećmi a także reprezentują i troszczą się o wszelkie udogodnienia dla studentów prowadząc dialog z zarządami szkół wyższych. Zadaniem Działów Spraw Studenckich jest logistyczne wspieranie studentów i stworzenie im odpowiednich warunków do studiowania.

Elita, czyli najlepsze uczelnie w Niemczech

W Niemczech działa obecnie dziewięć elitarnych uniwersytetów, które otrzymują dodatkowe środki finansowe za wybitną pracę badawczą. Program Inicjatywy Doskonałości (Exzellenzinitiative) powstał w celu wyróżnienia i wspierania najlepszych uczelni w kraju, co zwiększa ich konkurencyjność na świecie. Do wyróżnionych uniwersytetów należą: Uniwersytet Techniczny i Uniwersytet Ludwiga Maximiliana w Monachium, RWTH w Akwizgranie, Wolny Uniwersytet Berliński,  jak i uniwersytety w Heidelbergu, Getyndze, Karlsruhe, Fryburgu i Konstancji. Wyróżnione uczelnie informują na swoich stronach internetowych o pracach badawczych finansowanych przez tzw. Inicjatywę Doskonałości.

Macierzyństwo i studia

Studenci posiadający dzieci wspierani są przez Działy Spraw Studenckich. Mogą oni liczyć na pomoc w poszukiwaniu odpowiedniego mieszkania czy organizacji miejsca w przedszkolu dla swoich pociech. Uniwersytety, które chcą powitać w swych szeregach najlepszych naukowców czy studentów, oferują najczęściej specjalne pakiety. Należy do nich znalezienie żłobka, przedszkola czy odpowiedniej szkoły, ponadto komfortowego mieszkania. Informacji udzielają Akademickie Urzędy ds. Obcokrajowców (Akademisches Auslandsamt).

Dual Career Service

Uczelnie, chcące dziś zachęcić do współpracy wybitnych naukowców muszą zaoferować im coś wyjątkowego. Tak więc wiele niemieckich uniwersytetów troszczy się nie tylko o zorganizowanie opieki dla dzieci swoich pracowników, ale znajduje również zatrudnienie dla ich partnerów w nowym miejscu zamieszkania. Może być to posada na uniwersytecie lub w jednej z kooperujących firm.

Niepełnosprawność i studia

Działy Spraw Studenckich troszczą się również o niepełnosprawnych studentów. Niektóre uniwersytety są wyposażone i przystosowane na potrzeby osób niepełnosprawnych, podobnie jest z akademikami. Ponadto każda uczelnia zatrudnia pełnomocników ds. niepełnosprawnych. Na niektórych uczelniach działają grupy studenckie, które również służą radą i pomocą.

Numerus Clausus

Na szczególnie popularne kierunki jest zazwyczaj więcej kandydatów niż miejsc. Wtedy uczelnie wprowadzają tzw. Numerus clausus. Oznacza to, że jedynie kandydaci z najwyższą średnią ocen na świadectwie maturalnym zostaną przyjęci na studia. Ponieważ jednak większość studentów z zagranicy przyjeżdża do Niemiec w ramach różnych programów stypendialnych Numerus clausus ich nie obowiązuje.

Opłaty

Działy Spraw Studenckich finansowane są dzięki opłatom socjalno-administracyjnym (Semesterbeitrag). Z tych pieniędzy utrzymuje się również aparat administracyjny uniwersytetu jak i Stowarzyszenie Studenckie (AStA).  Każdy, kto zapisuje się na studia płaci czesne za każdy semestr studiów. Jego wysokość jest zróżnicowana i dlatego należy poinformować się o wszelkich opłatach bezpośrednio na uczelni, którą jesteśmy zainteresowani. Opłat administracyjnych nie można mylić z opłatami za studia. Opłaty za studia pobierane są przez niektóre uczelnie dodatkowo i wynoszą do 500 euro za semestr. Opłata administracyjna wynosi od ok. 70 do 250 euro.

Pomoc finansowa

Osoby, które wybierają się na studia do Niemiec i nie uczestniczą w żadnym programie stypendialnym, muszą udowodnić, że podołają finansowo temu wyzwaniu. Urząd wymaga zabezpieczenia finansowego na cały rok studiów. Oznacza to, że na koncie trzeba mieć około 8000 euro. Na pomoc ze strony państwa mogą liczyć studenci z obywatelstwem niemieckim lub w niektórych przypadkach pochodzący z UE. Dzięki Federalnej Ustawie Stypendialnej (BAföG) studenci, których rodziców nie stać na finansowanie studiów mogą liczyć na pomoc finansową ze strony państwa. Osoby w trudnej sytuacji finansowej mogą zwrócić się o pomoc i radę do Działów Spraw Studenckich, a także do działających przy uczelniach duszpasterstw akademickich.

Proces boloński

W 1999 roku ministrowie oświaty z 29 europejskich krajów - w tym z Niemiec - postanowili stworzyć jednolity system szkolnictwa wyższego w Europie. Jednym z postanowień było wprowadzenie spójnych na obszarze Europy dwustopniowych studiów (Bachelor i Master). Dzisiaj w programie uczestniczy 40 krajów z całego świata. Wstępnie reforma miała zostać przeprowadzona do końca 2010 roku, ale ponieważ wiele państw miało problemy z jej wdrożeniem postanowiono przedłużyć czas wprowadzania reform do 2020 roku.

Rekrutacja- informacje wstępne

Osoby zainteresowane studiami w Niemczech muszą w swoim kraju zasięgnąć informacji, jakich formalności należy dopełnić wyjeżdżając do Niemiec. Uniwersyteckie Działy Współpracy z Zagranicą sprawdzają, czy kandydat na studia spełnia wszystkie warunki i czy zostanie dopuszczony do rekrutacji. Jednym z najważniejszych kryteriów przyjęć jest posiadanie świadectwa maturalnego, które jest uznawane w Niemczech. Jeśli nie jest, uprawnienia do studiów w Niemczech można zdobyć zapisując się na Studium Przygotowawcze dla Cudzoziemców (tzw.Studienkolleg). Szczegółowych informacji dotyczących rekrutacji, wymagań związanych ze znajomością języka niemieckiego, a także wszelkimi potrzebnymi dokumentami udzieli Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej (DAAD).Uwaga: Wszystkie dokumenty (np. świadectwa i ich tłumaczenia ) muszą być uwierzytelnione.

Różnorodność kierunków

Przed wprowadzeniem w Niemczech systemu dwustopniowych studiów każdy wybierał samodzielnie zestaw kierunków. I tak program studiów magisterskich obejmował trzy kierunki, studia kończące się egzaminem państwowym (np. nauczycielskie) - dwa główne przedmioty, a studia dyplomowe - jeden. Studiując w systemie dwustopniowym wybiera się zazwyczaj jeden kierunek. Niektóre uczelnie oferują, jednak kombinacje dwóch przedmiotów, które się tematycznie uzupełniają.  Spowodowało to powstanie wielu nowych kierunków i ich liczba ciągle wzrasta. Najlepszy wgląd w całą gamę możliwości, oferuje portal Hochschulkompass.

Studia dualne

Niektóre uczelnie (wyższe szkoły zawodowe) oferują przy współpracy z określonymi przedsiębiorstwami tzw. studia dualne. W praktyce oznacza to, że studiuje się wybrany kierunek, ucząc się jednocześnie zawodu (Berufsausbildung). Po ukończeniu takich studiów ma się wyższe wykształcenie zawodowe.

Studia eksternistyczne

Studia, które można podjąć nie wyjeżdżając z domu stają się coraz bardziej atrakcyjne- szczególnie dla osób czynnych zawodowo. Niektóre kierunki zostały specjalnie rozwinięte tak, aby można było je studiować online- także przebywając zagranicą. Jedyną uznaną, eksternistyczną uczelnią w Niemczech jest uniwersytet w Hagen w Nadrenii Północnej Westfalii. Uczelnia specjalizuje się w kierunkach związanych z ekonomią i zarządzaniem przedsiębiorstwem, ale obecnie można studiować również psychologię i pedagogikę. Materiały potrzebne do nauki wysyłane są przez uczelnię drogą pocztową lub online. Studenci mogą liczyć na intensywne wsparcie ze strony wykładowców. Na uniwersytecie w Hagen mogą studiować również zainteresowani mieszkający poza granicami kraju.

Studia pierwszego stopnia (Grundstudium)

Jeśli warunkiem przyjęcia na uczelnię jest ukończenie studiów pierwszego stopnia (Grundstudium) oznacza to, że uczelnia wymaga zazwyczaj licencjatu (Bachelor). Przy dawnych, jednolitych kierunkach za studia pierwszego stopnia uznaje się studia magisterskie, dyplomowe czy egzaminy państwowe.

Warunki rekrutacji

Procedury rekrutacyjne na niemieckich uczelniach opierają się najczęściej na dwóch głównych sposobach postępowania. Na kierunki, na które jest mało chętnych, jak np. matematyka czy fizyka, wystarczy się po prostu zapisać. Na bardziej oblegane kierunki liczba miejsc jest ograniczona. W tym przypadku wprowadza się tzw. Numerus clausus. Rekrutacja może być przeprowadzana lokalnie przez uczelnię (dzieje się tak w przypadku popularnych kierunków, jak np. ekonomia i dziennikarstwo) lub centralnie - przez instytucję SfH-Stiftung für Hochschulzulassung (w przypadku wyjątkowo obleganych kierunków, jak m.in. medycyna czy prawo). O przyjęciu na studia decyduje przede wszystkim średnia ocen na świadectwie maturalnym. Dodatkowym kryterium przyjęć może być np. sprawdzian indywidualnych predyspozycji, jak testy sprawnościowe dla sportowców czy sprawdzian uzdolnień artystycznych na kierunki związane ze sztuką.

Niewielka ilość miejsc przydzielona zostaje osobom, które nie mają najwyższej średniej na świadectwie maturalnym, ale ubiegają się o miejsce na określonym kierunku od kilku semestrów- w postępowaniu tym liczy się w pierwszej kolejności czas oczekiwania (Wartezeit). Bardzo ważne: Podczas „czasu oczekiwania” przeważnie nie wolno być zapisanym na żadnej innej uczelni. Obecnie na niektórych uniwersytetach zmieniono przepisy i do „czasu oczekiwania” nie wlicza się studiów zagranicą. Ponieważ w różnych krajach związkowych obowiązują różne przepisy, najlepiej zapytać bezpośrednio na uczelni, którą jesteśmy zainteresowani.

Szczegółowe informacje o warunkach przyjęć na poszczególne kierunki znajdują się na stronach internetowych uniwersytetów. Warunki przyjęć mogą zmieniać się co semestr. Kandydaci spoza EU składają dokumenty w Dziale Współpracy z Zagranicą (Akademisches Auslandsamt). Obcokrajowcy, którzy chcą złożyć podania jednocześnie na kilka uczelni mogą skorzystać z Serwisu Rekrutacyjnego Niemieckich Uczelni (uni-assist e.V).

Welcome-Center

Działy Współpracy z Zagranicą pomagają studentom w kwestiach formalnych. Welcome- Center mają za zadanie ułatwić studentom lepszą integrację w nowym miejscu .I tak niektóre uczelnie przydzielają studentom z zagranicy starszych studentów (tzw. buddies), którzy są dobrze obeznani z uczelnią i obyczajami. Pomagają oni odnaleźć się w nowej sytuacji, pokazują miasto i uniwersytet służąc radą i pomocą. Niektóre uczelnie organizują tygodnie wprowadzające, podczas których organizuje się wycieczki po mieście, poznaje kraj, jego kulturę i ludzi. Również Wydziałowe Samorządy Studenckie (Fachschaften) przygotowują specjalne programy dla nowicjuszy.

Wolne miejsca w drugim naborze

Na popularne kierunki trudniej się dostać. Rekrutacja trwa dłużej a większość kandydatów składa podania jednocześnie na kilka uczelni. Ponieważ każdy czeka do zakończenia rekrutacji na wymarzonej uczelni, wiele miejsc zwalnia się na krótko przed rozpoczęciem semestru. Aby umożliwić studentom szybką orientację, gdzie zwolniły się miejsca do drugiego naboru, Konferencja Rektorów i Prezydentów Szkół Wyższych w Niemczech (HRK) utworzyła tzw. „Giełdę wolnych miejsc” (Studienplatzbörse). Dzięki niej osoby, które nie dostały się za pierwszym razem na wymarzone studia mają jeszcze jedną szansę podczas drugiej fazy naboru. Oferty last-minute znajdują się przed rozpoczęciem każdego semestru na portalu www.freie-studienplaetze.de. Również platforma www.studieren.de dysponuje aktualnymi danymi.

Znajomość języka niemieckiego

Niemieckie uczelnie wymagają od kandydatów na studia z zagranicy znajomości języka niemieckiego,jeśli studia prowadzone są w tym języku. Uczelnie uznają testy językowe DSH (Deutsche Sprachprüfung für den Hochschulzugang ausländischer Studienbewerber). W większości krajów można zdawać TestDaF  (Test Deutsch als Fremdsprache). Osoby, które ukończyły niemiecką szkołę, albo posiadają dyplom Instytutu Goethego nie potrzebują dodatkowych testów językowych. Certyfikowane kursy języka niemieckiego oferują niemieckie uczelnie jak i Instytuty Goethego na całym świecie.

Gaby Reucher/Anna Biel

Red.odp.: Alexandra Jarecka