Падарожнічаем па беларускіх мястэчках

Час ад часу ўздымаецца пытанне аб перайменаванні станцыі. Але мясцовы жыхар Васіль Грынь даводзіць, што гэта не абсурд, а згадка пра міжваенны час, аб якім мала што ведаюць беларусы. У Заслаўі дагэтуль захаваліся былыя казармы камсастава пагранічнікаў. А таксама пастарункі, дзе трымалі так званых шпіёнаў, якія ўцякалі з Польшчы, і кантрабандыстаў.

-Дзед адзін расказваў. У 20-х гадах, калі граніцы дакладна не было, то спірт перавазілі з Польшчы сюды, нібыта лес везлі на продаж, у бярвенях, распілаваных уздоўж закладалі гэты спірт. У бутэльках. Толькі налівалі поўнасцю, каб яна не булькала. А наколькі я ведаю, на пачатку 20-х гадоў у Савецкім Саюзе афіцыйна ўжываць алкаголь адмовіліся. Але неафіцыйна патрэба была вельмі вялікая.

З Заслаўем, да таго ж, звязанае з’яўленне Беларусі ў пісьмовых крыніцах.

- Звязана, канешне, з не надта радаснымі падзеямі, калі Уладзімір з Ноўгарада сілай узяў Рагнеду сабе ў жонкі. Узяў Полацк. Забіў князя Рагвалода – гэта першы летапісны князь вядомы беларускі.

Хрэстаматыйную гісторыю пра тое, як Рагнеда спрабавала здзейсніць замах на Уладзіміра ды прамахнулася, ведае сёння кожны беларускі школьнік. А выратаваў яе ад раз’юшанага князя маленькі сын Ізяслаў, які ў гэты момант ускочыў у спальню з драўляным мячом. Заслаўе названае ў ягоны гонар. “Замэчак” – ласкава называюць тут гарадзішча, дзе жыла ў ссылцы Рагнеда з сынам.

Па словах супрацоўніцы музея Таццяны Уладзіміраўны, археолагі знайшлі на “замэчку” доказы таго, што Заслаўе было буйным адміністрацыйным цэнтрам:

- Былі знойдзеныя прадметы з медзі, шпоры, якія таксама маглі насіць толькі людзі вышэйшага стану, шкло рознакаляровае – гэта таксама з Візантыі ўсё прывозілася, і маленькі такі астатачак амфары. Прыязджалі сюды візантыйскія купцы, і набыць гэта маглі толькі людзі, у якіх былі грошы.

Пры магнаце Яне Глябовічу Заслаўе набыло тытул графства. Тут з’явіўся замак, які адапавядаў еўрапейскім фартыфікайцыйным характарыстыкам. Ён выкарыстоўваўся ў абароне супраць артылерыі.

- Гэта бастыённы замак. Яго рабілі інжынеры з Паўночнай Італіі. Калі малюеш сабе над гэтымі валамі брамы, палац князя, канешне, гэта ўсё вельмі шыкоўна. Археолагамі былі адкрытыя падземныя лёхі ў гэтым замку. Яны існуюць, але засыпаныя грунтам,- распавядае Васіль Грынь.

Сярод валоў месціцца адзін з двух на Беларусі кальвінскіх збораў. Цяпер у будынку праваслаўная Спаса-Праабражэнская царква.

- Архітэктура не адпавядае ні праваслаўнаму, ні каталіцкаму сакральнаму дойлідству. Знешне нават вы не ўбачыце алтарнай часткі, апсіды. А потым ужо, калі Глябовічы сталі каталікамі, то з’явілася яшчэ дадатковая вежа. Калі прыглядзецца да яе, то ўбачыце, што вуглы вежы абрэзаныя – гэта элементы абарончага дойлідства. Вы ўбачыце байніцы для мушкетнага бою. І гэта ўсё рэшта таго замка XVII стагоддзя, каторы можна ўявіць і адчуць сябе спадчыннікам рыцарскай эпохі.

Недалёка ад Чорнай гары, дзе, мяркуецца, стаяў зансаваны Рагнедай манастыр, б’е святая крыніца. У Заслаўі вераць у яе цудадзейнасць:

- Вада, ва усякім выпадку чыстая, смачная і заўсёды халодная.

Тут жывуць людзі, якія і самі здольныя зрабіць цуд. Чаго вартыя адныя толькі маляваныя дыванкі – выдатны ўзор наіўнага мастацтва. У заслаўскім музеі іх 182 - самая вялікая калекцыя у Беларусі.

- Яны бралі проста холст льняны і малявалі тое, што ім хацелася бачыць. Як бы ўпрыгожыць сваё жыццё сялянскае. Фарбы вельмі яркія, але фон сам цёмны. Карціны як дзіцячыя, наіўныя там гэтыя ўсе львы, русалкі...

У Заслаўі за невялікія грошы можна правесці вельмі насычаны выхадны.

- Думаю, 15-20 тысяч – гэта будзе больш, чым дастаткова. Добра паабедаўшы, заплаціць за ўваходныя квіткі ў музеі. І калі гэта электрычка, тады хопіць і на білеты. Даехаць -увогуле шапкай кінуць,- агітуе турыстаў улюбёны ў мястэчка Васіль Грынь.