Betonski spektakl - arhitektura brutalizma u bivšoj Jugoslaviji

Ovi betonski monstrumi se nalaze u Konjarniku, predgrađu Beograda. Ime ove konstrukcije glasi na srpskom "testera" - upravo zbog toga što podseća na tu alatku. Većina građevina brutalizma u Jugoslaviji je nastala 1950-ih i 60-ih godina za vreme vladavine Josipa Broza Tita. Rojtersov fotograf Marko Đurica je deo svog rada posvetio tom brutalizmu.

Tri godine nakon Drugog svetskog rata Josip Broz Tito je raskinuo sa Sovjetskim savezom. Gradove koji su razoreni u ratu trebalo je obnoviti. Tito je igrao na kartu reprezentativne, ali i ujedno i zastrašujuće arhitekture. Ovaj betonski NLO je beogradski Muzej vazduhoplovstva, a izgradio ga je 1969. arhitekta Ivan Štraus.

Povećanjem stanovništva je potreba za stambenim prostorom je rasla u socijalističkoj Jugoslaviji. Betonski neboderi su nicali jedan za drugim. Kula Geneks u Beogradu je visoka 124 metra i ima 30 spratova sa 184 stana. Preko puta je mostom povezana sa drugom kulom koja ima 39 spratova.

Ovom spomeniku na najvišem vrhu Petrove gore u centru Hrvatske preti raspadanje. Spomenik ustanku naroda Banije i Korduna slavi otpor civilnog stanovništva protiv nacista i fašista.

Kad je 2018. godine njujorški muzej moderne umetnosti (Museum of Modern Art) brutalističkoj arhitekturi posvetio jednu izložbu, taj neomiljeni građevinski stil je, rehabilitovan. Klinika u zagrebačkoj Dubravi podseća na veliku mašinu.

Muzej savremene umetnosti u Beogradu je počeo s radom 1965. godine. Na konkursu za idejno rešenje pobedili su arhitekate, Ivan Antić i Ivanka Raspopović, koji su realizovali projekt zasnovan na šest kubusa i pet izložbenih nivoa. Muzej se nalazi u zelenom okruženju i spada u umerene primere brutalističke arhitekture.

Palata Srbije, nekadašnja zgrada Saveznog izvršnog veća, građena je od 1947., a otvorena 1961. godine. Jedna je od najvećih građevina brutalističke arhitekture u Beogradu. Posebno interesantan je unutrašnji dizajn sala koje se razlikuju po republikama bivše Jugoslavije. Nameštaj, mozaici i tepisi su urađeni ručno, a izradili su ih poznati umetnici.

Stambeni kompleks Blok 28 u Novom Beogradu je poznat kao "televizorka" zbog izgleda prozora koji podsećaju na nekadašnje televizore. Novi Beograd je nastao severno od Dunava, ustvari na levoj obali Save. Sa starim delom Beograda ga spajaju šest mostova. Takav jedan projekt novogradnje na zelenoj površini je tada u svetu bio izazvao veliko zanimanje.

Betonski spomenik na Sutjesci u Bosni i Hercegovini podseća na jednu od najkrvavijih borbi u Drugom svetskom ratu. Bombardovanju Nemaca s 300 aviona se suprotstavilo 18.000 vojnika Jugoslovenske narodnooslobodilačke armije - bez aviona. Spomenik je smešten u jednoj dolini u kojoj su se u novije vreme stvorila klizišta.

Hala 1 Beogradskog sajma je za javnost otvorena 1957. godine. Njena kupola je tada bila najveća na svetu. Sve do danas ona važi kao poseban dokaz građevinske umetnosti postratne moderne. Silne forme brutalizma u novije vreme sve više bude kreativnost mnogih na društvenim mrežama - #brutalism je trend sa uvek novim perspektivama.