Bugarski migranti u Nemačkoj

„Zapravo sam htela da studiram u inostranstvu“ - priča 26-godišnja Krasimira Marjanska koja u Diseldorfu studira medijske nauke. Ranije je razmišljala o odlasku u Veliku Britaniju ili Sjedinjene Države. „Ali, u gimnaziji sam sve češće slušala priče o ljudima koji su otišli na studije u Nemačku. Jedan od njih bio je i moj rođak. On je otišao u Keln i nagovorio me da učinim isto.“ Krasimirin brat pojasnio joj je kako je kvalitet studija bolji nego u Bugarskoj. „Uverena sam da ću s nemačkom diplomom imati mnogo bolje mogućnosti za zapošljavanje nego s bugarskom“ - kaže Krasimira. Tako je počela da uči nemački pa je, kao i većina ljudi s kojima je išla na kurs, nakon mature otišla u Nemačku.

Studiranje u Nemačkoj – masovni fenomen

„Studije u Nemačkoj su od početka novog milenijuma postale pravi 'modni trend' u Bugarskoj“ - kaže sociološkinja Marina Liakovska koja se bavi fenomenom emigracije iz Bugarske. Broj bugarskih studenata do 2004. godine neprestano je rastao: u zimskom semestru 2004/2005. bilo ih je 12.500, čime su nakon Kineza bili druga najveća grupa studenata u Nemačkoj.

Taj trend se promenio 2007. kad su u Nemačkoj uvedene školarine. Osim toga, te godine Bugarska je postala članica Evropske unije i za Bugare su ukinute određene restrikcije na nemačkom tržištu rada. „Kako bi dobili pristup tržištu rada, deo ljudi samo se formalno upisivao na nemačke fakultete, ali nakon ulaska u EU to više nije bilo potrebno“ - objašnjava Liakova. Uprkos tome, 2011. godine je na nemačkim univerzitetima studiralo 8.000 Bugara.

Prvi talas emigranata na Zapad

Viši životni standard i bolje mogućnosti zarade oduvek su privlačili bugarske građane u Nemačku. Nakon sloma komunističkog režima, stotine hiljada Bugara napustilo je zemlju – većina njih otišla je u pravcu Sjedinjenih Država i zapadne Evrope. Bili su to pre svega mladi, visokoobrazovani ljudi. Veliki deo iseljenika koji su krenuli za Nemačku tražio je politički azil – do 1994. godine zahtev je podnelo preko 80.000 ljudi. Azil su tražili jer nisu znali kako bi drugačije mogli da otpočnu život u Nemačkoj – svakako ne zato što su u Bugarskoj bili mete političkog progona.

Zbog talasa migranata Nemačka je pooštrila uslove za dobijanje azila i sa Bugarskom potpisala sporazum o povratku i reintegraciji tih ljudi. Uz to je – kao i većina zapadnoevropskih zemalja – uvela putne restrikcije za bugarske građane. Učinak je bio potpuno suprotan: ograničenja nisu obeshrabrila bugarske građane nego su dovele do porasta broja ilegalnih doseljenika. Mnogi ljudi došli bi u Nemačku kao turisti i zatim ostali ilegalno. Posete rodbini i prijateljima u domovini tako su gotovo nemogući.

„Legalnu mogućnost ostanka u Nemačkoj 1990-ih su godina dobili prvenstveno oni koji su tamo želeli da studiraju, kao i oni koji su tamo imali rodbinu“ - objašnjava Liakova.

Svaki peti Bugarin živeo je u inostranstvu

Od 2001. Bugarima ne trebaju vize za Nemačku, što se odrazilo na emigraciju. Nakon ulaska Bugarske u Evropsku uniju porastao je pre svega broj ljudi koji emigriraju iz ekonomskih razloga, ističe Liakova. „Ljudi iz svih društvenih slojeva isprobavaju svoju sreću u inostranstvu.“

Prema rezultatima istraživanjima „Open Society“ čije su teme bila iskustva u inostranstvu i iseljavanje, a koje je u Sofiji 2011. godine izvršila Fondacija Soroš, svaki peti Bugarin u stranoj zemlji proveo je duže od 3 meseca. Trećina ispitanika u inostranstvo želi da ode zbog posla. „Nemačka je trenutno u modi“, kaže Aleksej Pamporov, sociolog na Bugarskoj akademiji nauka i stručnjak Fondacije Soroš. Istraživanje pokazuje da je pritom uglavnom reč o ljudima koji žele da se zaposle u ugostiteljstvu, građevini, odnosno negde gde su plate male, naglašava Pamporov. „Nemačka je posebno privlačna medicinskim sestrama, lekarima i inženjerima.“

Povratak u domovinu?

Ekonomska i finansijska kriza podstakla je mnoge Bugare širom Evrope da se vrate u domovinu: prema podacima Državnog statističkog instituta od 2006. godine sve više njih se vraća. Uprkos ovom trendu, broj bugarskih građana koji službeno žive u Nemačkoj od pristupa Bugarske Evropskoj uniji gotovo se utrostručio – s 39.000 na 94.000 u 2011. godini. „A verovatno će i dalje rasti“, kaže Liakova. Prepreka više nema, a pogotovo su mladi ljudi ti kojima nije toliki problem napustiti zemlju. „Oni znaju da to više nije sudbonosna i nepovratna odluka.“ Ali, nakon nekog vremena provedenog u Nemačkoj, bugarski studenti više  ne žele da se vrate. Iako su to zaista nameravali na početku studija“, kaže ova stručnjakinja.



Loš imidž Bugarske u inostranstvu mnoge je odvratio od namere da se vrate. Tuk-Tam, udruženje Bugara školovanih u inostranstvu želi da to promeni. Udruženje je 2008. godine osnovalo sedam prijatelja koji su se po završetku studija u inostranstvu vratili u svoju domovinu. Žele da pomognu svima koji su, poput njih, s vremenom izgubili društvene kontakte i koji imaju loše predstave o radu u Bugarskoj. „Vrlo često su roditelji ti koji svoju decu odvraćaju od povratka jer su razočarani sopstvenom situacijom“ - kaže Bojko Blagojev iz udruge Tuk-Tam.

U slučaju Krasimire Marjanske stvari su sasvim drugačije: njeni roditelji žele da se ona vrati. Ali, Krasimira kaže da će se vratiti samo pod određenim uslovima: „Verovatno ću tražiti posao u nekoj nemačkoj firmi u Bugarskoj. Samo tamo ću se osećati dobro.“ Baš kao i njen rođak koji se nakon studija ekonomije u Kelnu vratio u Bugarsku gde je našao dobro plaćen posao u jednom velikom nemačkom trgovačkom preduzeću. Bez obzira na to šta joj budućnost sprema, s nemačkom diplomom i iskustvom iz inostranstva Krasimira ima mnogo bolje šanse nego mladi ljudi koji nikada nisu živeli u stranoj zemlji.

Autor: Blagorodna Grigorova
Redakcija: Jakov Leon