Nemačka izgubila svog "književnog papu"

Decenijama je Ranicki bio "mali Bog" na nemačkoj književnoj sceni. Kada bi on neku knjigu pohvalio, ona bi preko noći postala bestseler. Razlog tome nije bila samo činjenica da je Rajh-Ranicki (Marcel Reich-Ranicki) poput "književnog pape" bio na glasu neprikosnovene veličine u nemačkim kritičarskim krugovima, nego i to što je bio jedan od retkih iz svoje struke, koji je znao književnost da upakuje u atraktivan omot, kako bi za njom posegli i oni kojima ona nije preterano zanimljiva.

Najbolji dokaz za to je njegova kultna emisija "Literarni kvartet" koja se prikazivala punih 14 godina na drugom programu nemačke javne televizije ZDF. Ranicki nije imao dlake na jeziku; iz njega su reči izlazile poput bujice, a u kombinaciji sa njegovim živim temperamentom, divljom gestikulacijom i smislom za humor, emisija je imala zabavan karakter kakav talk-show-format o knjigama retko ima.

Iz Varšavskog geta u komunističku tajnu službu

Marsel Rajh-Ranicki bio je veliki intelektualac koji je ostavio snažan pečat u nemačkoj kulturnoj, ne samo književnoj javnosti – pri tome je Nemačka bila tek njegova druga domovina. Rođen je u Poljskoj 1920. godine u jevrejskoj porodici. Godine 1938. polaže maturu u Berlinu, ali su ga nacisti proterali nazad u Poljsku i strpali u Varšavski geto. Pet godina kasnije, zajedno sa svojom suprugom Teofilom - s kojom se u getu i venčao - uspeva da pobegne. Oboje su u Holokaustu izgubili roditelje. Nakon rata je Rajh-Ranicki u Poljskoj radio za tajnu službu komunista i u poljskoj diplomatiji. Ali njegov kritički um nije se dobro uklapao u ideološku mašineriju posleratne Poljske, pa je zbog "ideološke zastranjenosti" 1950. godine otpušten iz svih službi i izbačen iz Komunističke partije. Godine 1958. kao 38-godišnjak doselio se u Nemačku i započeo svoju uspešnu karijeru književnog kritičara, pre svega pišući za ugledni nedeljnik - Die Zeit.

Od 1973. do 1988. godine bio je glavni urednik rubrike književnosti u elitnom i uglednom listu Frankfurter algemajne cajtung (FAZ). Do poslednjeg dana je pisao svoju kolumnu za nedeljno izdanje pomenutog lista (FAS).

Na ratnoj nozi sa Grasom

U istoriju su ušli njegovi javni obračuni sa velikanima nemačke kulturne scene poput Gintera Grasa, Martina Valsera, Valtera Jensa. Za poslednji veliki skandal, Ranicki se pobrinuo 2008. godine, kada je uživo tokom TV-prenosa odbio da primi nagradu nemačke televizije u znak protesta zbog lošeg kvaliteta njenog programa.

Njegova biografija "Moj život" objavljena 1999. godine, prodata je u 1.200.000 primeraka! Godine 2009. iskorišćenja je i za scenario igranog filma iste sadržine.

Ranicki je bio jednako omiljen kao i omražen kritičar, ali jedan od intelektualaca koji u nemačkoj kulturnom krajoliku, niste mogli da zaobiđete. Od 2006. godine, počeli su da ga muče ozbiljniji zdravstveni problemi - najpre srce, a u martu ove godine, potvrdio je da boluje od raka.

Autor: Dunja Dragojević
Redakcija: Jakov Leon