Nemački pisci konačno ujedinjeni

„Istočno-zapadne svađe više ne igraju nikakvu ulogu u radu nemačkog PEN-a“, kaže Johano Štraser, predsednik te strukovne organizacije. Danas je teško sa sigurnošću reći: ovaj pisac dolazi sa istoka, ovaj sa zapada. „Danas je PEN jedinstven“, kaže Štraser.

Protkan Štazijevim doušnicima

Ono što se više od dvadeset godina nakon „pripajanja Nemačke Demokratske Republike Saveznoj Republici Nemačkoj“, kako glasi zvanični naziv čina ujedinjenja, čini samo po sebi razumljivo, shodno okolnostima ipak zvuči kao vest vredna pažnje. Jer istočnim i zapadnim piscima trebalo je više od osam godina kako bi prekinuli sa podelom i osnovali jedinstveni nemački PEN. Istorijske rane i ožiljci očigledno se kod pisaca leče duže nego kod ostatka naroda. Danas se period od 1990, kada je postalo jasno da je NDR stvar prošlosti, pa do spajanja dva PEN-a 1998. naziva periodom „samopročišćavanja“. Pisci i intelektualci su, naime, češće su bili žrtve praćenja i prisluškivanja od strane državnog aparata.

Ali pisci nisu bili samo žrtve nego i počinioci. Mnogi pisci i intelektualci zdušno su radili za zloglasnu istočnonemačku policiju Štazi. Kroz proces kroz koji je prolazilo čitavo društvo na bolniji i intenzivniji način prolazio je i PEN. „Istočni pisci su se, slično kao i ostatak stanovništva bivše Istočne Nemačke, osećali inferiorno i nedovoljno ozbiljno shvaćeni od svojih zapadnih sunarodnika“, kaže germanista Sven Hanušek sa univerziteta „Ludvig-Maksimilijan“ u Minhenu.

Nema više istočno-zapadnog sukoba

Otpor prema režimskim strukturama u istočnom PEN-u trajao je gotovo čitavu deceniju nakon ujedinjenja. Još 1995. članovi zapadnog PEN-a, na svom godišnjem kongresu, sa gnušanjem su odbacili bilo kakvu vezu sa istočnim kolegama „sve dotle dok se ne reše totalitarnih korena“. Istočnjaci su svojim kolegama sa zapada prebacivali „beskonačnu aroganciju“. Službeno pripajanje dva PEN-a proglašeno je 1998, ali razmirice su trajale još godinama nakon tog događaja. Danas, tvrdi Štraser, više ne postoji istočno-zapadni sukob nego samo „tematske rasprave“.

Ovih dana, kada se podseća na 60. godišnjicu prisilne podele 1951. kada je tek tri godine ranije osnovani nemački PEN razdvojen u jeku Hladnog rata, nerado se govori o kolegama koji su dozvolile sebi da budu uvučene u Štazijevu mrežu. „Istočni PEN je morao da se odvoji od onih koji u jedinstvenom PENU nisu imali šta da traže“, kaže Štraser i dodaje: „Istočnim.kolegama treba skinuti kapu što su mukotrpni proces priveli kraju“.

Autor: N. Krajcer (dpa)
Odgovorni urednik: Ivan Đerković