Çin'in eski lideri Zhao Ziyang öldü

1989 yılı 4 Haziran’ına kadar Çin’in en önemli kişilerinden biri olan Zhao Ziyang’ın kaderi Tienanmen Meydanı katliamı ile değişti. Demokrasi için gösteri yapan gençlerin eylemlerinin tanklarla kanlı bir şekilde bastırılmasını gözyaşları ile izleyen Başbakan hemen görevden alındı ve evinde göz hapsine tutulmaya başlandı. O zamandan bu yana, son 15 yılda Zhao Ziyang’ı dışarda gören olmadı. Komaya girdiği de ancak Hong Kong’daki bir Demokrasi Merkezi tarafından dünyaya duyrulan Zhao Ziyang’ın ölümünü resmi haber ajansı duyurdu.

“Yoldaş Zhao Ziyang aramızdan ayrıldı”. Çin’in eski Başbakanı ve Komünist Partisi Genel Sekreteri 15 yıldır Zhao Ziyang’ın anılmayan adı bu cümle ile yeniden gün ışığına çıktı. Çin’in resmi haber ajansı Xinhua, Zhao Ziyang’ın ölümünü, iki saat sonra bir parti bürokratı için çok kısa sayılabilecek sürede veriyordu. Birkaç cümle ile eski politikacının kurtarılması için yapılanlar anlatılıyor, ancak tıbbın yetersiz kaldığı söyleniyordu.

Popülerliliğini hala koruyor

Bu tepki, tamamen Zhao’nun Çin kamuoyunda hala var olan popülerliğine bağlı. Zhao Ziyang en son 19 Mayıs 1989’da kamuoyu karşısına çıkmış ve Tienanmen meydanındaki öğrencileri gözyaşları içinde eylemlerine son vermeye çağırmıştı. Zhao Ziyang’ın öğrencilere sempatisi, hem makamına hem de özgürlüğüne mal oldu.

İktidarı Jiang Zemin devraldı. Halk tarafından tek umut ışığı olarak görülen Zhao Ziyang’ın parti içinde güçsüz olduğu böylece ortaya çıktı. Eski Genel Sekreter Pekin’in merkezindeki evinde hapis hayatı yaşamaya başladı. 2003 yılında Japon gazeteleri, Zhao’nun öldüğünü ilan ettiler. Bu haber haftalar sonra Pekin hükümeti sözcüsü tarafından yalanlandı.

Bazı gözlemciler haberin hükümet tarafından eski Genel Sekreter’in halk arasındaki popülaritesini sınamak için uydurulduğunu söylüyor. 1989 yılındaki demokrasi hareketi, yine eski Genel Sekreter’lerden Hu Yaobang’ın ölümü ile başlamıştı. 2003 yılında benzeri bir hareketlenme olmadı. Bu denemeden sonra Pekin yönetiminin Zhao Ziyang’ın ölümünü derhal doğrulamaması için hiçbir neden yoktu. Çin yönetiminin halkın Zhao Ziyang’ın arkasından yas tutmasını önlemek için herşeyi yapacağına da kuşku yok.