"Şiiler ve Sünniler ABD'ye karşı"

Irak’ta geçen hafta Şiiler’in ayaklanmasıyla başlayan çatışmalar, ülkenin birçok kentine sıçradı. Sünniler’in yaşadığı bölgelerde de çatışmalar çıktı, yüzlerce Iraklı hayatını kaybetti. Yönetimin Iraklılar’a devredileceği 30 Haziran tarihi yaklaşırken alevlenen şiddet ortamı ABD’yi ise zor durumda bıraktı. DW’den Hannelore Fischer, Merkezi Hamburg’taki Orient Enstitüsü’nden Udo Steinbach’la Irak’taki son durumu sordu...

Soru: Irak’ta bir iç savaşı hala engelleme imkanı var mı?

- Prof. Steinbach: ”Şu anda ortaya konan işaretler iç savaşı göstermiyor. Geçtiğimiz haftalarda Irak’ta iç savaş ihtimali vardı; Bağdat’ta kimin borusunun öteceği tartışması çerçevesinde grupların birbirleriyle çatışma durumu vardı. Ancak artık bambaşka bir manzara görüyoruz. Şimdi bütün gruplar, Amerika’yı ülkeden atmak için güçlerini harekete geçiriyor. Bağdat’ta hangi grubun egemen olacağı sorusuysa şimdilik taraflar arasında ertelenmiş görünüyor.”

Soru: 30 Haziran’da yönetim devredilecekken neden şimdi herşey kontrolden çıktı?

- Prof. Steinbach: ”Aslında sorunuz aynı zamanda cevabı da içeriyor. Şiddet artışının temelinde 30 Haziran’da yönetimin devredileceği gerçeği yatıyor. Gündem buna göre şekilleniyor. Sünniler ve Şiiler bu çerçevede yanyana geliyor ve ’30 Haziran‘dan itibaren Irak’ı yönetecek güçler arasında Amerika yer almasın’ noktasında buluşuyorlar. Yani şimdilik bu dengeden Amerika Birleşik Devletleri tasfiye ediliyor. Daha sonra elbette başkaları da gelecek. Ama Sünni-Şii ortaklığı, ‘biz bunu kendi aramızda hallederiz’ mesajı veriyor. Elbette bu daha sonraki paylaşımda da şiddet yaşanacaktır.”

Soru: Amerikalılar‘ın Irak’ta daha da kötü olayların yaşanmasının önüne geçmesi için atmaları gereken adımlar sizce nedir?

- Prof. Steinbach: "Aslında gelinen aşamada yapacakları fazla birşey yok. Şiiler‘i, Şiiler‘in liderlerinden Mukteda El Sadr’ı kışkırttılar. Şiddet yanlısı unsurları harekete geçiren operasyonlara imza attılar. Yaşananlardan sonra, öncelikle attıkları adımlarda daha dikkatli olmaları gerekir. Bütün taraflarla, özellikle de Şii liderlerle diyalog sürecini başlatmaları akıllıca olur. Büyük Ayetullahlarla yapılacak görüşmeler de çok büyük önem taşıyor, çünkü sonunda Şii kitleler, Ayetullahların sözünü dinliyor."

Soru: Çatışmaların durdurulmasında, Irak’ta NATO’nun devreye sokulmasının bir yararı olur mu?

- Prof. Steinbach: "NATO’nun Irak’ta görev üstlenmesi atılabilecek en yanlış adım olur. İşgalci işgalcidir. İşgalcinin adı Amerika olmuş ya da NATO, Iraklı‘nın gözünde fark eder mi? Şu anda Irak’ta Amerikalılar‘a karşı savaşanlar da NATO denildiğinde Amerika anlıyorlar. Dolayısıyla, öncelikle mevcut durumun nasıl aşılabileceği üzerinde kafa yormak gerekir.

Soru: Savaştan önce pek çok kişi, şu anda yaşanan şiddet ortamının gündeme gelebileceği konusunda uyarıda bulunmuştu. Uyarılara rağmen gündeme gelen ortamı yine de önlemek mümkün müydü?

- Prof. Steinbach: "Mümkündü. Halka daha farklı davransaydınız, daha farklı bir siyaset izleseydiniz mümkündü. Öncelikle, Saddam’ın devrilmesinin hemen ardından halkın temel gereksinimlerini ivedi olarak karşılamaya dönük adımlar atılsaydı mümkündü. Mevcut güvenlik güçleri hemen lağvedildi. Bu karar da doğru değildi. Güvenlik güçlerini, daha sonra yapılacak operasyonlarda kullanmak üzere kısmen dağıtmak, daha yerinde bir karar olurdu. İşgalcilerin askeri bakış açısı çok ağır basıyor. İşgalin başlangıcından bu yana işte bu ana hat çerçevesinde bir dizi hata yapıldı. "

Soru: Gelecekte Irak’ı sizce kim yönetecek?

- Prof. Steinbach: "30 Haziran 2001’den 12 ay sonrası Irak’ta, iktidar koltuğunda büyük olasılıkla güçlü bir siyasetçi, büyük olasılıkla da bir diktatör oturacak. Çünkü Irak’ı ancak büyük bir güç birarada tutabilir."