2009 Nobel Ödülleri için büyük heyecan
2 Ekim 2009
Tıp, kimya, fizik, edebiyat, ekonomi alanlarında ve dünya barışının teşvikinde önemli başarıların onurlandırıldığı ödüllerin sahipleri 6 Nobel komitesi tarafından seçilerek, ayrı ayrı duyuruluyor.
Gelenek uyarınca barış ödülü Norveç'in başkenti Oslo'da, diğer ödüllerse İsveç'in başkenti Stockholm'de basın toplantılarıyla açıklanıyor.
2009 Nobel Tıp Ödülünün sahibi pazartesi, fizik ödülünün sahibi salı, kimya ödülünün sahibi çarşamba, edebiyat ödülünün sahibi de perşembe günü açıklanacak. Nobel Barış Ödülünün sahibi 9 Ekim cuma, ekonomi ödülünün sahibi de 12 Ekim'de duyurulacak.
Edebiyat ödülü için adaylar
Komitelerin adaylar üzerindeki müzakereleri ile son 50 yıldır da adaylar gizli tutulurken, bazen adaylar, onları aday gösterenlerce kamuoyuna sızdırılıyor.
Bu yıl edebiyat ödülü adaylarıyla ilgili söylentiler arasında, 2008'de de favori gösterilen ancak ödülü kazanamayan İsrailli yazar Amos Oz ve Amerikalı yazarlar Joyce Carol Oaets, Philip Roth, Suriyeli şair Adonis ile Cezayirli romancı Asya Cebar'ın adları geçiyor.
Gözler Çinli muhaliflerde
Bu arada, Nobel barış ödülü için Çinli muhaliflerin favori adaylar olduğu haberleri geliyor. Tiananmen Meydanı gösterilerinin 20'inci yıl dönümünde Pekin'e karşı, Çinli muhalifler ve insan hakları savunucularının ödüllendirilebileceği yorumları yapılıyor.
Nobel Ödüllerinin siyasi açıdan taraflı bir şekilde belirlendiğine dair eleştiriler sık sık gündeme gelirken, bunda özellikle barış ödülünün seçimini yapan komiteyi (ödülün kurucusu Alfred Nobel'in isteğiyle) Norveç Parlamentosunun üyelerinin oluşturmasının payı bulunuyor.
Genelde fizik, kimya ve tıp ödülleriyle ilgili hükümetler arasında, yanlı davranıldığı eleştirileri gelmezken, yine de bilimsel alanda sıcak tartışmalar oluyor.
Bazıları da Nobel ödüllerinin, bilimsel alanda 21'inci yüzyılda karşı karşıya kalınan yeni sorunları da kapsayacak şekilde yenilenmesi gerektiğini kaydediyor. Nobel Vakfı'na bu yıl 10 bilim adamı tarafından gönderilen mektupta, “çevre” ve “kamu sağlığı” alanlarında yeni ödüller verilmesi çağrısında bulunuldu.
Ödül sahipleri nasıl belirleniyor?
Nobel ödülleri, ödülün vasiyetle kurucusu Alfred Nobel'in (1833-1896) ölüm yıldönümü olan 10 Aralık'ta sahiplerine veriliyor. Dinamitin mucidi İsveçli kimyacı, mühendis ve sanayici Alfred Nobel'in vasiyetnamesine göre ödül dağıtımına, Stockholm'deki İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi (Fizik-Kimya, Ekonomi ödülleri için), Karolinska Kraliyet Tıp-Cerrahi Enstitüsü (Tıp Ödülü), İsveç Akademisi (Edebiyat Ödülü) ve Oslo'da bulunan ve üyeleri parlamento tarafından atanan Norveç Nobel Komitesi (Barış Ödülü) karar veriyor.
Bilim ve edebiyat ödüllerinin sahiplerini seçen İsveç komiteleri, adayları önceki ödül sahipleri ve üniversite profesörlerinin teklifleriyle değerlendirmeye alıyor.
Barış ödülü için ise Norveç Komitesine dünya çapında hükümetler ve parlamentolar aday önerebiliyor.
Nobel ödülü sahiplerinin her birine yaklaşık 1.4 milyon dolar para ödülü ile bir altın madalya veriliyor.
AA/AP, AS