Aşiret sistemine dönüş mü?

Libya'da yönetim 42 yıl önce Muammer Kaddafi önderliğindeki Özgür Subaylar Hareketi’nin eline geçtiğinde ülkede aşiret sistemi hakimdi. Ülke birbirine düşman ve dost aşiretlerden oluşan bir ağ ile örülüydü.

Eski sistemde Kaddafi'nin devletin başına geçmek için hiçbir şansı yoktu. Zira kendisi varlığı önemsiz küçük bir aşirete (Kaddafa) üyeydi. Bu aşiret üyelerinin 140 değişik aşiret arasından sıyrılması söz konusu değildi.

"Aile, Aşiret, Vatan"

Dönemin Libya Kralı İdris'in devrilmesinin ardından Mısır örneğini izleyen subaylar ülkelerine radikal bir değişimi de beraberinde getirmek istiyordu. Kaddafi, eski yönetimin iktidar paylaşımında yer almasını önlemek için devletin ve ordunun kilit noktalarına kendi aşiretinin adamlarını sistematik olarak yerleştirdi. Bu bir Ortadoğu despotizmi olmasından öte Kaddafi'nin kendi siyasi varlığını garanti altında tutmak için aldığı bir güvenlik önlemiydi.

Eski yönetimin tüm kurumları ortadan kaldırıldı. Eskisinden farklı olarak “Yeni Libya” bir “halk komitesi” tarafından yönetiliyordu ve Kaddafi'nin siyaset teorisine göre, “Aile, Aşiret ve Vatan” kavramları üzerine inşa ediliyordu. Petrolden elde edilen kârlarla yeni ve modern şehirlerin kurulması da bu gelişmelere eşlik etti. Büyük şehirlere göç eden ve çalışmaya başlayan Libyalılar aşiret kimliklerini yavaş yavaş arka plana atmaya başladılar.

Tüm bu gelişmeler aşiret zihniyetine son verildiği izlenimi uyandırıyordu. Gerçekte ise toplum uyumlu hale getirildi; zira kararlar komiteler tarafından değil, Kaddafi’nin bizzat kendisi tarafından alınmaya devam etti.

Yüzeysel değişimler

O nedenle bir yandan süren modernleşme çabalarına karşın ülkedeki değişim yüzeysel kalmaktan kurtulamadı. Aşiretler arası ittifaklar ve düşmanlıklar alttan alta sürdü. Özellikle Kaddafi rejimi tarafından ayrımcılığa uğradığını düşünen, Sirenayka ve Bingazi kentlerinde bulunan aşiretler sık sık yönetimine karşı isyan ettiler.

Libya'da bir süredir devam etmekte olan ayaklanmanın başını işte bu aşiretler çekiyor. O nedenle bu hareketin zafere ulaşması halinde ülkede bir eskiye dönüş yaşanması bir hayli mümkün. Aşiret bilincinin canlanması ise Libya'yı yeni ve daha ağır çatışmalara sürükleyebilir.

 

© Deutsche Welle Türkçe

Peter Philipp, Çeviren: Ercan Coşkun

Editör: Hülya Köylü