ABD’de ekonomik çöküş korkusu

Eastman Kodak şirketi New York eyaletindeki tesislerinde çalışan 4 bin 500 kişiyi işten çıkarıp beşte bir oranında küçülüyor. Uçak imalatçısı Cessna, Kansas’daki fabrikalarında 4 bin, Wisconsin eyaletindeki itfaiye araçları imalatçısı Oskosh bin, Caterpillar 20 bin, Starbucks 6 bin, Microsoft ise 5 bin kişi çıkarıyor. ABD’deki her boş işe dört işsiz düşüyor. Ekonomik gidişat, Amerikan televizyonlarının sürekli konusu haline geldi.

Şirketler yatırımlarını erteliyor

Amerikan ekonomisi 2007 yılının Aralık ayında inişe geçti. Gayrı menkul piyasasındaki fiyat erozyonu ipotek kredilerini ödenemez hale getirdi. Kredi kaynaklarının kuruması finans piyasasını çökertti. Dünyanın en büyük yatırım bankalarından Lehman Brothers, 2008 yılının Eylül ayına kadar dayanabildikten sonra iflas bayrağını açtı. Diğer bankalar kurtuluşu birleşmede aradı. Hemen bütün büyük Amerikan bankaları devletin yardımıyla ayakta durabiliyordu. Bunun yol açtığı güven kaybı kredi musluklarını kuruttu. Kredisizliğin, borçlanmayı adet edinen bir ülkede yol açacağı sonuçları kestirmek zor değildi. Otomobil ve mobilya gibi dayanıklı tüketim malları talebi bir anda yüzde 20 oranında düştü. Aynı zamanda şirketler de yatırımlarını ertelemeye başladı. Virginia Eyalet Üniversitesi öğretim üyelerinden Profesör Tyler Cowen, uzun bir durgunluk dönemine hazırlanan özel şirketlerin şimdi de personel sayısını azaltmaya başladığını söylüyor. Cowen, “Birçok şirket nakit sıkıntısı çekmemek için öz sermayesini arttırıyor. Lakin herkes bu krizin en az beş yıl sürmesini bekliyor” diyor.

Profesör Cowen ancak bütün bu faktörlerin krizin kısa vadedeki dramatik etkilerinin tek nedeni olamayacağını belirtiyor: “Bir atasözü der ki: ‘Murakıbın bulamadığını resesyon bulur.”

Yapısal faktörlere, Amerikan otomotivciliğindeki hatalı model politikası örnek gösterilebilir.

Obama’nın orta direk kaygısı

Obama yönetimi bütün gücüyle ve bol parayla problemlerin üstesinden gelmeye çalışıyor. Başkan Obama ve Temsilciler Meclisi’ndeki Demokrat çoğunluk 819 milyar Dolar’lık teşvik paketiyle krizden çıkış yolunu arıyor. Selefi Bush’un 350 milyar Dolar’lık finans piyasasını canlandırma paketi de eklenince ortaya muazzam bir rakam çıkıyor. Maliye Bakanı Timothy Geithner henüz kurtarma programının nasıl uygulanacağını açıklamadı. Başkan Obama’nın da dile getirdiği gibi yeni yönetim sadece ekonomik verilere göre değil ama her şeyin Amerikalılar için yapıldığını düşünerek de hareket ediyor.

Obama, orta direği güçlendirmenin ne kadar önemli olduğunu her fırsatta tekrarlıyor. Çalışanların sendikal örgütlenme özgürlüğünün de buna dâhil olduğunu belirten Başkan işçi temsilciliklerinin haklarını genişleten bir dizi kararname imzaladı.

Amerikan yönetimi ekonomik çöküşü durdurmak için elindeki bütün imkânları kullanıyor. Piyasaya muazzam miktarda para sürmekten de sakınmıyor. Ama konjonktür henüz teşviklere tepki göstermiş değil. Durumun değişmemesinin yol açabileceği sonuçları kestirmek mümkün değil.