ABD'de Guantanamo çıkmazı

ABD Yüksek Mahkemesi‘nin geçen ay, Guantanamo askeri mahkemelerini yasadışı ilan etmesiyle, ABD Savunma Bakanlığı Pentagon, Cenevre Sözleşmesi’nin en azından bir bölümünün, terörle mücadele kapsamında tutuklananlar için de geçerli olduğunu kabul etmek durumunda kaldı.

Pentagon’un üç numaralı ismi Gordon England, orduya, Cenevre Sözleşmesi’nin 3. maddesini uygulama emri verdi. Cenevre Sözleşmesi’nin 3. maddesine göre, tutuklulara aşağılayıcı ve insanlıkdışı muamele edilmesi yasak. Ayrıca tutuklulara, ‘normal’ bir mahkemede yargılanacaklarına dair garanti veriliyor.

Ancak Yüksek Mahkeme kararının nasıl hayata geçirileceği muamma. Cumhuriyetçi senatörlerden John Cornyn, “Yüksek Mahkeme bu kararı verdi ama uygulamanın nasıl olacağını belirtmedi” diyor. Amerikan Senatosu, bu hafta içinde üç uzmanın görüşüne başvuracak. Guantanamo’daki tutsakların haklarına ilişkin bir yasa tasarısının hazırlanması planlanıyor.

Demokratların suçlaması

Ancak konuya dair tartışmalar sürüyor. Muhalefetteki Demokrat Partililer, Guantanamo’daki askeri mahkemelerden duydukları rahatsızlığı sık sık dile getiriyordu zaten. Onlardan biri de demokrat senatör Charles Schumer.

Schumer, “Başkan, züccaciye dükkanına giren fil gibi davranıyor. Bu, terörle mücadeleye de zarar veriyor. Kongre’ye danışmak için ille de Yüksek Mahkeme kararı gerekmiyor. Böyle bir haddini bilmezlikle ilk defa karşılaşıyorum” diye konuşuyor.

Ancak Beyaz Saray, kendilerie yöneltilen tüm suçlamaları reddediyor. Beyaz Saray Sözcüsü Tony Snow, Guantanamo ve diger Amerikan hapishanelerinde tutulan bin kadar terör zanlısına insanı muamele edildiğini ve Cenevre Sözleşmesi’ne aykırı davranılmadığını iddia etti. Snow, “Bu nedenle Bush yönetiminin politika değişikliğine gittiğinin” ileri sürülemeyeceğini ifade etti.

Hukukçuların görüşü

Pentagon’un hukuk danışmanlarından Daniel Dell’Orto ise şöyle konuştu: “Eğer sorgudan önce tutuklulara, avukat tutma haklarının, susma haklarının olduğunu ve söyleyecekleri tüm şeylerin mahmekede kendilerine karşı delil olarak kullanılabileceğini söylersek, bilgi edinmemiz zorlaşır.”

Demokrat Partili Senatör Russ Feingold ise normlara uyulması gerektiği konusunda ısrarlı. Feingold, askeri mahkemeleri onaylamanın büyük bir hata olacağını düşünürken, Senato Adalet Komitesi Başkan Vekili Patrick Leahy de görüşlerini şu şekilde aktardı: “Yönetimin, Guantanamo’daki tututkuların suçlu olduklarını kanıtlamak için yasadışı mahkemelere ihtiyaç duyacak kadar aciz olduğuna inanamıyorum. Ve bu arada tutukuların hiçbiri yargılanmadı. Guantanamo’da bir dava bile başlamadan, Irak’taki Saddam davası kapanacak muhtemelen.”

Guantanamo’daki tutsakların hakları ile ilgili yasa tasarısının, adli tatildenden sonra, en erken Ağustos ayının sonunda hazırlanması bekleniyor.