Afganistan'da kısır döngü

Almanya’nın başkenti Berlin, çarşamba günü Uluslararası Afganistan Konferansı’na ev sahipliği yapacak. Devlet Başkanı Hamit Karzai, konferansa kısa süre kala pek çok kişi tarafından beklenen açıklamayı yaptı: Kabil hükümeti, haziranda yapılacak seçimleri ertelemeye karar vermişti. Deutsche Welle’den Peter Philipp, Afganistan’da huzur ve istikrar ortamının yaratılmasında katedilen mesafeyi ve atılması gereken adımları değerlendirdi:

”Berlin’de 2001 yılının sonunda yapılan Afganistan Konferansı‘nda, 2004 haziran ayına kadar Afganistan’da devlet başkanlığı ve parlamento seçimlerinin yapılması kararlaştırılmıştı. Ancak görünen o ki, karar hayatın gerçeklerine pek denk düşmemiş. Yine Almanya’da yapılacak yeni bir uluslararası Afganistan konferansından birkaç gün önce, Afganistan Devlet Başkanı Hamit Karzai seçimlerin 3 ay ertelendiğini duyurdu.

Pek çok kişi seçimlerin üç ay sonra da yapılamayacağına inanıyor. Çünkü, seçmen kütükleri kısmen de olsa hazırlanabilmiş değil, ülkedeki güvenlik durumu da kaygı verici niteliğini hala koruyor. Afganistan’ın pek çok eyaletinde Taliban yeniden güçlenirken, savaş ağaları da egemenlik alanını her geçen gün daha da genişletiyor. Buna karşılık merkezi hükümetin etki alanı hala Kabil’le sınırlı durumda.

Aslında Afganistan’da doğru düzgün çalışan tek faaliyet afyon üretimi ve ticareti. Dünya afyon üretiminin dörtte üçlük bir bölümü Afganistan tarafından yapılıyor. Afyon ticaretinin kazandırdığı yaklaşık iki milyar euro‘nun büyük kısmı savaş ağalarının cebine giriyor. Savaş ağaları, afyondan elde edilen geliri, öncelikle emirleri altındaki milislerin silahlandırılması ve geliştirilmesi çalışmalarında kullanıyor.

Afganistan’daki bu manzara, aslında aşina olduğumuz bir kısır döngü. Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa’nın Afganistan’la ilgisini kesmemesinin nedeni de yine bu kısır döngü. Gelişmiş ülkeler, uyuşturucu sorununu kaynağında çözmek üzere Afganistan’a ilgi göstermek zorundalar. Afganistan Maliye Bakanı da, gelişmiş ülkelerin bu bakış açısını gözeterek önümüzdeki 7 yıl içinde Afganistan’ın yeniden yapılandırılması için 28 milyar dolar talep etmişti. 2002 yılında Tokyo’da yapılan son donörler toplantısında bu rakamın yaklaşık 6’da biri Kabil yönetimine vaat edilmişti.

Afganistan’ın kendi imkanlarıyla yeniden yapılanma sürecini üstlenebilmesi için öncelikle yerel güç sahiplerinin etkinliğinin azaltılması, merkezi hükümetin bütün Afganistan üzerinde denetimi eline geçirebilmesi gerekir. Mevcut durum bu açıdan pek iç açıcı değil. NATO birliklerinin önümüzdeki süreçte devreye girmesi gerekebilir. Afganistan’da Amerika Birleşik Devletleri de askeri birliklerini güçlendiriyor. Ancak Amerikalılar öncelikle El Kaide operasyonlarına yoğunlaşmış durumda.

Merkezi hükümet, NATO’nun komutası altındaki Uluslarası Güvenlik Destek Gücü (ISAF) birliklerinden askeri destek alıyor. Kabil yönetiminin ülkenin tamamına hakim olabilmesini sağlamak için ISAF’ın görev alanını Afganistan geneline yaymalıyız. Yoksa hem seçimler hem de Afganistan’ın geleceği ertelenmeye devam eder.”