Afganistan’da kritik seçimlere hazırlık

18 Eylül tarihinde Afgan halkı sandık başına gidiyor. 249 sandalyeli alt parlamento ve 23 bölgedeki yerel meclisler için oy verecekler. Özellikle, parlamentonun alt kanadının seçimleri, çatışmalarla sarsılan ülkede politik açıdan çok önemli. Bu seçim sayesinde ilk defa demokrasilerde üçüncü güç olan yasama organı göreve gelecek.

Ekim 2004’te demokratik bir seçimle devlet başkanlığı makamına getirilen Hamid Karzai, 2001 Aralık tarahinden bu yana fiili olarak ülkeyi yönetiyor. Bu durum, parçalanmış Afgan muhalefetinin elbette hoşuna gitmiyor. Aynı şekilde uluslararası toplum da “Afganistan İslam Devleti” döneminin resmen sona ermesini heyecanla bekliyor.

Parlamentonun önemi

Afgan siyasetçiler de parlamentonun ne kadar önemli olduğunun bilincinde. Planlama eski Bakanı ve milletvekili adayı Ramazan Beşerdost bunu şöyle dile getiriyor: “Afganistan Anayasası gereği, yasama, ülkenin en önemli organlarından biri. Afgan parlamentosu da, tüm diğer demokrasilerdeki parlamentoların sahip oldukları haklara sahip.”

Bir başka milletvekili adayı Naim Nazari ise parlamentonun etkisinin, onu oluşturanlara bağlı olduğunu belirtiyor ve “Hükümet parlamentonun güvenine sahip olmalı. Güven oylaması sayesinde, iyi bir parlamento, iyi bir hükümetin oluşturulmasına katkıda bulunabilir. Ayrıca yetkin milletvekilleri, yani yetkin bir yasama, diğer iki erklere, yani yürütme ve yargıya da olumlu katkıda bulunabilir” diyor.

Partiler değil, bireyler aday

Parlamento, muhalefetin dile gelmesini, eleştiri ve önerilerinin iktidar katına ulaşmasını sağlaycak. Ülkedeki muhalefet yelpazesi de oldukça geniş. Siyasi parti konumunda, 80 kadar politik grup etkin. Komünistlerden demokratlara, dinci muhafazakar kesime kadar hemen hemen her görüş ve ideoloji temsil ediliyor.

Ancak bir sorun var. O da parlamento seçimlerinde siyasi partilerin değil de bireylerin aday olması. Elbette bu seçmenlerin, seçim pusulalarında istedikleri kişiye oy vermelerini kolaylaştırıyor ama diğer taraftan da, aşiret veya din üzerinden politka yapmayan, ulusal kimliği siyasetlerinin merkezine oturtan partilerin seçmenlere ulaşmasını zorlaştırıyor.

Aşiretlerin etkisi

Parlamentodaki 249 sandalye için, -ki 68’i kadınlara ayrılmış durumda,- tüm sosyal, siyasal ve etnik katlardan, toplam 2 bin 700 aday yarışıyor. Geçen yıl yapılan ilk bağımsız devlet başkanlığı seçimleri, aşiretlerin, toplum içinde hala belirleyici bir rol oynadıklarını gözler önüne serdi.

Çalışma eski Bakanı Kamar Wakili, aşiret bilincinin belirleyici olduğunu kabul etmekle beraber, bunun aşılamz bir engel olmadığı görüşünde. Wakili, “Devlet başkanı seçiminin yapıldığı döneme kıyasla aşiret bilinci arttı. O yüzden benim sloganım: Ulusal birlik ve sosyal adalet. Dil ve din farklılıkları, etnik ve bölgesel kökler, aşiret mensupluğuna göre ayrımcılık Afganistan’a büyük zarar verdi. Hala ayrımcılık yapılıyor ve bundan dolayı çok üzgünüm“ diyor.

Ancak parlamento seçimlerinin önünde duran en büyük engel, seçimi sabote etmek isteyen Taliban militanları. Ne var ki, Taliban’ın bazı önde gelen isimleri seçimlerde aday oldu. Seçimlerin barış ve huzur ortamında gerçekleşmesi için 40 bin yerli ve 30 bin de yabancı güvenlik gücü görev yapacak. Tüm güvenlik önlemlerine rağmen, sayıları 2 bin 700’ü aşan milletvekili adaylarından altısı saldırılar sonucunda öldürüldü.

Katılım yüksek olur

Aynı şekilde, militarizmden yana yerel yöneticileren yarattıkları tehdit de küçümsenmemeli. Özellikle de kadın adaylarn can güvenliği tehlikede. Yoğun güvenlik önmeleri yüzünden seçim harcamalarının yüklü miktarda, 150 milyon dolar civarında olacağı tahmin ediliyor. Aralarında bir AB delegasyonunun da bulunduğu uluslararsı gözlemciler şimdiden Afganistan’a gitti. 2004’teki devlet başkanlığı seçimlerinde seçmenlerin yüzde 80’i oy kullandı. Siyasi gözlemciler bu seçimlerde de katılımın oldukça yüksek olacağını tahmin ediyor.