Afganistan'da seçim tartışması

Afganistan’da devlet başkanlığı ya da meclis genel seçimi ilk kez ertelenmiyor. Haziran ve temmuz aylarındda yapılması öngörülen genel seçim, seçmen kütüklerinin hazır olmaması nedeniyle eylül - ekim dönemine ertelenmişti. Bu bile ülkede siyasi çalkantılara yol açmaya yetti. Siyasi partiler, Afganistan’da meşru hükümet kurulmasının sürekli engellendiğini ve Devlet Başkanı Hamid Karzai’nin ülkeyi meclis kontrolü olmadan yönetmeye yeltendiğini öne sürüyorlar.

Erteleme kararının lojistik nedenlerle gerekçelendirilmesi sürpriz olmadı. Haftalardır seçimlerin eylül ayında yapılamayacağı söylentileri dolaşmakta ve ertelemenin, Afganistan’ın kalıcı demokrasiye kavuşmasını istemeyenlerin işine yarayacağı iddia edilmekteydi. Hür ve adil seçimlerin, çete ve aşiret reisleriyle demokratik meşruiyeti olmayan diğer çevreleri rahatsız edeceği de kesin.

”Anayasaya aykırı”

Afganistan Anayasası’nda devlet başkanlığı ve meclis genel seçimlerinin aynı zamanda yapılmasına azami gayret gösterilmesine dair bir madde de yer alıyor. 2002 Loya Jirgası’na başkanlık eden tanınmış Afgan anayasa hukukçusu Muhammed İsmail Kasımyar, erteleme kararının anayasaya aykırı olduğunu savunuyor:

"Bu karar siyasidir. Resmi makamlar genel seçim şartlarının henüz oluşmadığını öne sürüyorlar. Devlet başkanlığı seçimi için şartlar elverişliyse, genel seçimin de aynı zamanda yapılması daha uygun ve az masraflı olmaz mıydı?"

Loya Jirga Sekreteri ve Afgan Kadın Radyosu Müdürü Cemile Mucid de seçimlerin ayrılmasının anayasa açısından sakıncalı olduğunu teslim etmekle birlikte, lojistik sorunların eş zamanlı seçimlere imkan tanımayacak kadar büyük olduğunu da belirtti. Mucid, "Mevcut şartlar altında devlet başkanlığı seçiminin yapılması uygundur. Genel seçimler hazırlıklar tamamlandıktan sonra ilerde de yapılabilir" diye konuştu.

Seçmen sayısı bilinmiyor

Hür ve adil seçim yapmak gerçekten zor. Afganistan’ın nüfusunu bile kimse tam olarak söyleyemiyor. Ne kadar Afganlı’nın seçme hakkı olduğu da meçhul. Seçim kurulu ülke nüfusunun 28 milyon, seçmen yaşını dolduranların ise 10 milyon 500 bini bulduğunu tahmin ediyor. Ancak seçmen kütüklerine yazılanların sayısı beş milyonu geçmiyor.

Afgan toplum hayatının olumsuz özellikleri kadın seçmenlerin kayıt yaptırmasını engelliyor. Ülkenin doğu ve güneyinde seçim çalışmalarını yürüten görevliler de Taliban ya da El Kaide’nin saldırılarına hedef oluyor. Taliban taraftarları seçimin İslama aykırı olduğunu savunuyor ve oylamayı sabote etmek için ellerinden geleni yapacaklarını söylüyorlar.

ABD’nin çıkarları

Devlet başkanlığı ve meclis seçimlerinin ayrılmasında ABD’nin çıkarları da rol oynuyor. Washington’un sadık müttefiki Hamid Karzai devlet başkanlığının en güçlü adayı. Parlamentoda ise çoğunluğun desteğini alacağı şüpheli. Karzai siyasi parti üyesi değil, elinde askeri güç de yok. Devlet başkanı olması durumunda bütün meclisin ona cephe alacağına kesin gözüyle bakılıyor. Muhalif parlamentonun Afganistan’ı siyasi kaosa sürükleyeceğini düşünen Bush yönetiminin genel seçimin ABD’deki başkanlık seçiminden sonraya ertelenmesinden rahatsız olması beklenmiyor.