AİHM’nin yeni Türk yargıcı Saadet Yüksel
9 Nisan 2019
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde (AİHM) Işıl Karakaş’tan boşalacak yargıç koltuğuna İstanbul Üniversitesi öğretim üyesi Doçent Dr. Saadet Yüksel oturacak. Yüksel, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM) tarafından Salı günü Strasbourg’da yapılan oylamada AİHM’e yargıç seçildi. Yüksel, AKPM genel kurulundaki oylamanın ilk turunda oyların mutlak çoğunluğunu elde etti. Diğer adaylar, Prof. Dr Necati Polat ve Prof. Dr Esra Gül Dardağan Kibar ise seçimi kazanmak veya ikinci tura kalabilmek için yeterli oy alamadı.
1983 İstanbul doğumlu olan Saadet Yüksel, AİHM tarihinin en genç yargıçlarından biri olarak gösteriliyor. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Harvard Üniversitesi mezunu olan Yüksel, 2017’den bu yana İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Ana Bilim Dalı Başkanlığı görevini yürütüyor.
9 yıl, tek sefer
Yüksel, dokuz yıllığına ve tek seferliğine AİHM yargıcı seçildi. AİHM yargıçları bir devlet tarafından aday gösterilmiş ve o devlet adına seçilmiş olsalar da o devleti temsil etmiyorlar. Tamamen “tarafsız ve bağımsız” olma koşuluyla görev yapıyorlar. AİHM yargıçları, kendilerinin de katıldığı Mahkeme genel kurulunun ilk oturumunda, “Bir yargıç olarak görevlerimi şerefli, bağımsız ve tarafsız biçimde yerine getireceğime ve bütün müzakerelerin gizliliğini koruyacağıma yemin ederim” ifadeleriyle göreve başlıyorlar.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) uyarınca yargıçlar, görevleri süresince herhangi bir siyasi veya idari faaliyette veya bağımsızlıkları ya da tarafsızlıklarıyla veya tam gün çalışma esasının gerekleriyle bağdaşmayan mesleki faaliyette bulunamıyorlar. Her yargıç bütün ek faaliyetlerini AİHM Başkanı'na bildirmekle yükümlü.
AİHM’de Avrupa Konseyi’ne üye 47 devletin her birinden birer tane olmak üzere toplam 47 yargıç görev yapıyor. Mahkemede bu yargıçlara Avrupa Konseyi devletlerinden gelen yaklaşık 650 hukukçu eşlik ediyor.
AİHM’e Türk yargıç süreci
Saadet Yüksel’in seçilmesiyle Türkiye AİHM ve Avrupa Konseyi cephesinde büyük bir diplomatik ağırlıktan da kurtulmuş oldu. AİHM’ye yeni Türk yargıç seçimi 2017 yılından bu yana, Ankara’nın aday gösterdiği adaylardan kimilerinin yargıçlık için “ehil” bulunmaması nedeniyle yapılamıyordu. Görev süresi normal olarak 30 Nisan 2017 tarihinde sona ermesi gereken Işıl Karakaş yerine Ankara’nın sunduğu ilk aday listesi, yargıçları seçen AKPM tarafından 9 Ekim 2017'de reddedilmişti.
Ankara’nın Mart 2018 ve Eylül 2018’de gönderdiği listeler ise bu listelerdeki adaylardan en az birinin “ehil” bulunmaması üzerine işleme sokulmadı. Ankara'dan ehil bulunmayan adaylar yerine yeni adaylar göstermesi talep edildi. AKPM Ekim 2018’deki genel kurul toplantıları sırasında yeni bir liste sunması için 6 Mart 2019 tarihine kadar Ankara’ya süre verdi. Ankara bu tarihte Strasbourg’a Esra Gül Dardağan Kibar, Necati Polat ve Saadet Yüksel’in içinde bulunduğu bir aday listesi gönderdi. Esra Gül Dardağan Kibar ve Necati Polat’ın adları bir önceki listede de yer alıyordu.
Ankara’nın sunduğu bu son liste 2017’den bu yana ilk defa AKPM’nin AİHM Yargıçlarını Seçme Komisyonu'ndan "geçer” oyu aldı. Komisyon 29 Mart'ta Paris'te üç adayla ayrı ayrı gerçekleştirdiği mülakatlar sonrasında, Saadet Yüksel'i "en ehil aday” olarak not ederek, listeyi nihai seçimi yapacak olan AKPM genel kuruluna havale etti.
Yüksel'in seçilmesiyle görev süresi sona erecek olan Işıl Karakaş, AİHM yargıçlığına Rıza Türmen’in yerine seçilmiş ve 1 Mayıs 2008’de işbaşı yapmıştı. Karakaş Kasım 2015-Nisan 2017 döneminde AİHM Başkan Yardımcılığı görevini de yürütmüştü.
Kayhan Karaca / Strasbourg
© Deutsche Welle Türkçe