Almanya’nın “aynası“ 60 yaşında

Bundan 60 yıl önce, 4 Ocak 1947’de Der Spiegel dergisi ilk defa okuyucusuyla buluştu. Spiegel, İngiliz John Chaloner tarafından kurulduktan sadece bir yıl sonra yayımı durdurulan Diese Woche dergisinin devamı niteliğindeydi. Derginin imtiyaz sahibi ve genel yayın yönetmeni, o zamanlar henüz 23 yaşında olan Rudolf Augstein’di. Augstein, bir yerel gazetedeki eleştirel haberleriyle dikkat çekmişti. Ve genç gazeteci, bu yazı tarzını dergide de devam ettirdi.

1962 yılında Der Spiegel’in adı bir skandala karıştı. Fallax 62 adlı NATO tatbikatına ilişkin gizli bir askeri belgeden bölümler yayımlanmış, haberin üstüne de “sınırlı savunma” diye başlık atılmıştı. Bu haberin çıkmasından birkaç gün sonra Hamburg’daki dergi binasında savcılık kararıyla arama yapıldı. Aralarında Rudolf Augstein’ın da bulunduğu bazı gazeteciler tutuklandı. Dönemin Almanya Başbakanı Konrad Adenauer de mecliste yaptığı konuşmada Augstein ve ekibini vatana ihanetle suçladı.

Saygınlığı ve tirajı arttı

Gazetecilerin tutuklanması, Alman kamuoyunda ciddi tepki yarattı. Olay, basın özgürlüğüne saldırı olarak yorumlandı. Daha sonra dönemin Savunma Bakanı Franz-Josef Strauss’un bu operasyonun arkasında asıl kişi olduğu anlaşıldı. Dergi çalışanları hakkındaki iddialar kanıtlamadı, dava düştü. Strauss, Savunma Bakanlığı görevini bırakmak zorunda kaldı. Başbakan Adenauer’in de imajı zedelendi.

Bu süreçten güçlenmiş olarak çıkansa Der Spiegel dergisiydi. Öyle ki 1965 yılında dünyanın en saygın gazetelerinden The New York Times’e konu oldu. Gazetede, dergi hakkında övgü dolu bir yazı yayımlandı. Araştırmacı habercilik yapan Amerikan Time ve İngiliz News Review dergilerinin izinden ilerleyen Der Spiegel’in saygınlığıyla birlikte tirajı da arttı.

Editoryal bağımsızlığın zaferi

Augstein ve ekibi, gazetecinin görevini hiçbir baskı altında kalmadan yapabilmesi anlamına gelen ‘editoryal bağımsızlık’ kazandı. Ve bu editoryal bağımsızlık Augstein için mesleğinin temeliydi. Augstein, Der Spiegel’i uzun bir süre yönetti. Gerçi 1996 yılında yazı işlerinden ayrıldı ama 2002 yılındaki ölümüne kadar dergi üzerindeki etkisi hep hissedildi.

Adı “ayna“ anlamına gelse de Der Spiegel, gündemi yansıtmak değil, gündem yaratma peşindeydi. Yazı tarzı karakteristikti. Hiçbir zaman tarafsız olmaya çalışmadı. Böyle bir kaygısı yoktu. Sağlam bilgi ve verilere dayandırılan haberleri, editörlerin görüşleriyle genişletildi. Siyasi yelpazenin solunda yer aldığını gizleme gereği duymadı.

Spiegel’in bugünü

Der Spiegel’in şimdiki genel yayın yönetmeni Stefan Aust ise derginin çalışma tarzını şöyle anlatıyor: “Spiegel, çok iyi bir isme, köklü bir geleneğe ve de çok iyi işleyen bir ‘aygıt’a sahip. Aygıt derken de derginin çalışanlarını kastediyorum. Yani ilişkileri olan, bilgilere ulaşan kişilerden söz ediyorum. Bu da sır değil.“

Diğer yandan Stefan Aust, tartışmalı bir isim. Spiegel TV’de sunuculuk yapan Aust’un 1994’te derginin başına getirilmesiyle, yazı işlerinde adeta ayaklanma çıktı. Hatta Spiegel’in eski ekonomi editörlerinden Oliver Gehrs, Aust ve yayın politikasını konu aldığı “Spiegel Kompleksi“ isimli bir kitap bile yazdı. Aust, ilkesiz ve iktidar sahipleriyle fazla yakın ilişki içinde olmakla itham edildi.

Ayrıca derginin içeriğine ilişkin eleştiriler de var. Gereksiz ayrıntılarla konuların dağıtıldığı, sağlam yorumların yapılmadığı söyleniyor. Ancak yine de Der Spiegel, popülaritesinden pek bir şey kaybetmiş değil. Artık eskisi gibi skandalları ortaya çıkarmasa da akıllıca kotarılmış pazarlama stratejisi sayesinde hala çok satıyor.