Arap ülkeleri krize çare arıyor

Fas’tan İran’a kadar uzanan MENA devletleri açısından 2008 iyi bir yıl oldu. Ekonomik krize rağmen ortalama büyüme hızı % 8’i buldu. Katar % 16,8’lik büyüme hızıyla rekor kırarken, petrol satışını arttıran Irak’ın ekonomisi bir yılda % 9’luk büyüme kaydetti.

Umman da % 7,4’lük ekonomik büyüme hızıyla 2008’i iyi değerlendiren Arap ülkeleri arasında yer aldı. Ham petrol ya da doğalgaz ihraç etmeyen Ortadoğu ülkelerinde ise büyümeyi nüfus artışına paralel gelişen iç talep teşvik etti.

Krizden en çok Dubai etkinlendi

Ancak Basra Körfezi’ndeki petrol zengini ülkelerde ekonomik moral bozulmaya başladı. Alman özel sektörünün Dubai temsilcisi Peter Göpfrich, ekonomik beklentilerdeki kötüleşmeyle ilgili olarak ekonomik krizin öncelikle Dubai’yi vurduğunu ve aynı zamanda finans merkezi de sayılan Dubai’nin petrol gelirlerinin düşmesi nedeniyle büyük yatırımlarını dış kredilerle finanse ettiğini söylüyor. Yabancı fonların yüksek oranda ortağı oldukları dev yatırımlar da mali krizden etkilendi ve yabancılar kendi açıklarını kapatabilmek için Dubai’de yatırdıkları parayı çekmeye başladılar.

İlk bakışta göze çelişki gibi geliyor; ekonomik bakımdan en geri kalmış ve bu nedenle global ekonomiyle bütünleşmemiş olan Yakındoğu ülkeleri krizden fazla etkilenmedi. Suudi Arabistan, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri ise 2009’da ekonomik resesyon geçirecek.

Dubai’deki EFG Hermes adlı yatırım bankasından Monica Malik, petrolcülükteki hızlı daralma ile turizm ve finans hizmetleri gibi krizden doğrudan etkilenen branşların önemli yer tutması nedeniyle Dubai’nin dünya ekonomisine bağımlı olduğunu ve aynı zamanda gayrı menkul krizi de geçiren Arap Emirlikleri’nde petrolün ekonomik ağırlığının daha da azalacağını söylüyor.

Ekonomik daralmayı önlemeye çalışıyorlar

Körfez ülkeleri ekonomik daralmayı önlemek için muazzam harcama yapıyor. Malik, bütçesini bir yılda % 42 oranında arttıran Dubai’nin kaynak bulma derdi olmadığını anlatıyor.

Dubai yönetimi petrol fiyatının tavan yaptığı dönemde elde ettiği gelir fazlasını harcamayıp yüksek rantlı yatırımlarda kullanmış olmasından yararlanıyor. Mali politikalarla iç talebi arttırmayı başaran Arap ülkelerinin de krizden daha az etkilenmesi bekleniyor. Bu yola başvuran Körfez ülkeleri, petrol fiyatının en geç 2010’da yeniden artacak olmasına güveniyor.

İşsizlik arttı

Yakındoğu’nun petrol ihraç ve ithal eden ülkelerinin ortak sorunu yüksek işsizlik. Bu ülkelerin ortalama işsizlik oranı % 15. Gençler arasındaki işsizlik daha da ürkütücü boyutta. 24 yaşına kadar olan Araplar arasındaki işsizlik oranı % 40’ı buluyor. Arap Birliği Genel Sekreteri Amr Musa, gençler arasındaki işsizliğin siyasi istikrarı tehlikeye sokabileceği uyarısında bulunuyor.