Ayata: Almanya Türkiye ile işbirliğine girerek risk aldı
3 Mart 2017
Türkiye-Almanya ilişkileri, Türkiye'den iki bakanın katılması planlanan Anayasa referandumu etkinliklerinin iptali ve Die Welt gazetesi muhabiri Deniz Yücel'in tutuklanması nedeniyle gergin. Son gerginlikler iki ülke ilişkilerinin geleceğini nasıl etkileyecek? Basel Üniversitesi'nden siyaset bilimci Prof. Dr. Bilgin Ayata DW Türkçe'nin konuya ilişkin sorularını yanıtladı:
DW Türkçe: Türkiye'den iki bakanın yapacağı referandum kampanyası etkinliklerinin iptal edilmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bilgin Ayata: Etkinliklerin iptali, birkaç gündür hem kamuoyu hem de siyaset dünyasında da görüldüğü gibi iki ülke arasındaki atmosferin nasıl değiştiğini gösteriyor. Türkiye'deki gelişmeler Almanya'da sadece endişe ile gözlenmekle kalmıyor. Die Welt muhabiri gazeteci Deniz Yücel'in tutuklanması Alman kamuoyunda, Türkiye'de yaşanan gelişmelerin aslında ne anlama geldiğini daha anlaşılır bir hale getirdi.
DW Türkçe: Die Welt muhabiri Deniz Yücel'in tutuklanması Türk-Alman ilişkileri üzerinde nasıl bir rol oynadı?
Bilgin Ayata: Bu tutuklama aslında bütün sorunun Almanya'da daha yakından görülmesini sağladı. Türkiye'de hukuk devletinin çökmesi Alman medyasında bir süredir çok eleştirel biçimde gözleniyor ve takip ediliyor. Deniz Yücel'in tutuklanmasıyla sorun daha çok iç politik bir boyut kazandı. Sanırım bu aynı zamanda Türk-Alman ilişkilerindeki karmaşıklığın da ifadesi. Türkiye'de olup bitenlerin Almanya için de çok önemli olduğunun göstergesi. Durum sadece burada kökleri Türkiye'ye dayanan insanların yaşaması sebebiyle değil, Türkiye ve Almanya arasındaki ekonomik ve siyasi ilişkiler açısından da önemli.
DW Türkçe: Türk bakanların referandum kampanyası etkinliklerini iptal edilmesinin ardından Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu Alman hükümetini sert bir dille eleştirdi ve Almanya ile ilgili olarak "Hayır'a çalışıyorlar" şeklinde konuştu. Almanya ve Türkiye arasındaki bu gerginlik daha da tırmanır mı?
Bilgin Ayata: Şimdi iki ülke arasındaki ilişki çok somut bir biçimde gerildi. Ama ben yine de iki ülke arasındaki ilişkinin bu sorunu atlatacak kadar güçlü olduğu kanaatindeyim. Burada bir sorumluluk olduğunu da düşünüyorum. Bu nedenle Türk Dışişleri ya da Adalet Bakanları, etkinliklerin iptal edilmesine çok sert eleştiriler getirdiğinde doğal olarak şunun da eklenmesi gerekir: Türkiye'de muhalefet liderleri hapiste düşünce özgürlüğü hiçbir biçimde yok -ne basın ne de HDP gibi partilerden eleştirel sesleri yükselen politikacılar açısından. Dolayısıyla Adalet Bakanı Bozdağ Almanya'da yeterince düşünce özgürlüğü olmadığı eleştirisini dile getirmeden önce Türkiye'de düşünce özgürlüğünün temin edilmesini sağlamalı. Burada önemli olan nokta, bunun Türkiye'de artık mümkün olmadığı. Türk hükümeti, şimdi referandum etkinliklerinin iptal edilmesini, sorunu tersine çevirmek için kullanabilir. Ancak burada söz konusu olan Almanya'da düşünce özgürlüğünün olup olmaması değil, üzerinde konuşmamız gereken asıl sorun, Türkiye'de demokrasinin içinde bulunduğu durumdur.
DW Türkçe: Almanya'da yaşayan Türk seçmenler Anayasa referandumu seçim kampanyalarında ne kadar önemli?
Bilgin Ayata: Çok önemliler. Burada yaşayan Türk vatandaşları Türkiye'deki seçimlerde oy kullandığından beri, yani son iki seçimde önemli bir role sahip oldukları görüldü. AKP hükümeti de bunun farkında. Burada AKP'ye oy verenlerin oranı yüksek. Dolayısıyla seçim kampanyalarında önemli bir seçmen grubunu oluşturuyorlar. Başka ülkelerde durum Almanya'dakinden farklı: Örneğin İngiltere, İsviçre ya da ABD'de muhalefet partilerinin de göçmen grupları arasında güçlü olduğu gözleniyor.
DW Türkçe: Deniz Yücel’in tutuklanması ve Türk bakanların referandum etkinliklerinin iptal edilmesi bağlamında Türkiye ve Almanya arasındaki diplomatik ilişkilerin geleceğini nasıl görüyorsunuz?
Bilgin Ayata: Her iki ülkenin büyükelçileri çağrılarak, rahatsızlıklar iletildi. Basına açıklamalar yapıldı, eleştiriler yüksek sesle dile getirildi. İki ülke ilişkileri daha da gerilebilir, özellikle de Türkiye, mülteci anlaşmasını gündeme getirerek Almanya üzerinde baskı kurma girişiminde bulunabilir. Alman hükümeti açısından durum daha vahim. Çünkü giderek daha otoriter hale gelen Türkiye ile sıkı bir işbirliğine girerek siyasi bir riske girdi. Mülteci anlaşmasına özellikle Alman hükümeti öncülük etti dolayısıyla şu an içinde bulunduğu durumun müsebbibi kendisi. Alman basınında sık sık mülteci anlaşması bağlamında Almanya'nın bu konuda Türkiye'nin kendisine baskı-şantaj yapmasına izin vermemesi gerektiği dile getiriliyor. Alman hükümeti geçen yıl Recep Tayyip Erdoğan'la mülteciler konusunda işbirliğine giderek onun güçlenmesini sağladı.
© Deutsche Welle Türkçe
Hülya Topçu