Bir varmış bir yokmuş...

"Bir varmış, bir yokmuş, evvel zaman içinde kalbur saman içinde kafasında sürekli kırmızı başlıkla dolaşan bir kız çocuğu varmış. O nedenle Kırmızı Başlıklı Kız olarak tanınırmış. Bir gün annesi Kırmızı Başlıklı Kız'ı yanına çağırmış ve büyükannesine içinde yiyecek ve içecek olan bir sepet götürmesini istemiş. Büyükanne ormanın derinliklerinde bir yerde yaşıyormuş…“

Oyuncu Marlies Ludwig, bu bölüme gelince sesini biraz alçaltıyor ve merak uyandırmak için tamamen susup etrafındakilere bakıyor. Oyuncunun etrafında ise yerdeki rengârenk minderlere uzanmış, gözlerini fal taşı gibi açmış, pür dikkat onu dinleyen çocuklar bulunuyor. Hepsi öğretmenleri ile birlikte Berlin Masal Günleri kapsamında düzenlenen etkinliğe, masal dinlemeye gelmiş. Başta yerinde duramayıp fısıldaşan, kıkırdayan çocuklar, Ludwig sesini yeniden yükseltip Kırmızı Başlıklı Kız masalını anlatmaya devam edince, susup gözlerini yeniden ona dikip dinlemeye koyuluyor.

Marlies Ludwig tüm gün bambaşka rollere girip bir Kurbağa Prens olup vıraklıyor, bir Kül Kedisi olup yerleri siliyor. Bazen de kendisi susup Grimm Kardeşler'in kaleme aldığı masalları zaten ezbere bilen çocuklara anlattırıyor.

"İlk baskı bilimsel bir çalışmaydı"

Tüm dünya çocuklarının ve tabii yetişkinlerin de çok yakından tanıdığı bu masalları Alman Grimm Kardeşler tam 200 yıl önce ilk kez yayımladı. “Çocuk ve Aile Masalları” adıyla Türkçeye de çevrilen kitap, tam 160 farklı dilde yayımlandı, beyazperde ve tiyatro sahnelerinde yorumlandı, çizgi romanlara hayat verdi. Oysa ilk çıktığı yıllarda kitabın bu denli büyük bir başarı yakalamasına hiç ihtimal verilmiyordu. Çünkü ilk baskı, aslında çocuklara yönelik bir kitaptan öte bilimsel bir çalışmaydı.

Kasım ayından bu yana devam eden "Kırmızı Başlıklı Kız Berlinli“ adlı illüstrasyon sergisinin küratörü ve Berlin Devlet Kütüphanesi Çocuk ve Gençlik Kitapları Bölümü Müdürü Carola Pohlman, Jacop ve Wilhelm Grimm Kardeşler'in masallarının 1812 yılındaki ilk baskısının bugünkü biçiminden çok daha farklı olduğunu kaydediyor. Pohlman "Kitabın ilk baskısındaki amaç öncelikle masal ve efsanelerin kaynaklarını belgelemekti. Grimm Kardeşler, Alman edebiyatı üzerine araştırmalar yapıyordu ve hangi metinlerin hangi bölgelerden geldiği ve kulaktan kulağa nasıl aktarıldığını belgelemek istiyordu. İşte o nedenle kitabın ilk baskısı masalların yanı sıra bilimsel notlar ve açıklamalar da içeriyordu. Bu durum zaman içinde değişti ve kitap, özellikle de 1825 yılındaki küçük baskısı ile gerçek anlamda bir çocuk masalları kitabına dönüştü“ diye konuşuyor.

Masal kitabının başarısının sırrı

Kitap ilk çıktığında sadece 900 adet basıldı. İnsanlar kitabın ilk baskısını almakta tereddüt etseler de kitabın başka dillere çevrilmesi çok çabuk oldu. Kitap 1820 yılında Hollandacaya, 1823 yılında da İngilizceye çevrildi. Fakat kitabın bir fenomene dönüşmesi esaslı bir elden geçirme sonrasında oldu. Kitaba ufak süslemeler, sevimli betimlemeler eklendi, en önemlisi de masalların başına "Bir varmış bir yokmuş“ ve sonuna da "Onlar ermiş muradına, biz çıkalım kerevetine“ gibi sözler ilave edildi. 1825 yılında kitaba resimler de eklenmeye başlanmasıyla birlikte Grimm Masalları, 1830 yılında tüm dünyanın tanıdığı ve severek okuduğu bir kitap haline geldi. Carola Pohlmann‘a göre bu başarının birçok önemli sebebi var. Pohlmann "Kitabın tüm dünyada ilgi görmesinde, farklı kültürlerin farklı türdeki masalları benimsemiş olması da rol oynadı. Bununla birlikte Grimm Masalları'nın konusunu ve içinde saklı olan mesajları, birçok halk edebiyatında benzer anlatımlarla bulmak mümkündür. İşte bu anlatımlar, Çocuk ve Aile Masalları kitabı ile ait oldukları yeri bulmuş oldu“ diyor.

Carolo Pohlmann’a göre yine de başarının sırrı aslında masalların kendisinde yatıyor. Tabii birine sesli bir şekilde okumaya bu kadar uygun olmasında ve okuyanların karakterlerle kolayca özdeşleşebilmesinde de... Ancak çocuklara masal okumanın artık eskisi kadar yaygın olduğu söylenemez. İşte o nedenle Berlinli masal severler Berlin Masal Günleri düzenleyerek çocukları masal dünyasına çekmeye çalışıyor. Bu yıl etkinliğin takipçileri 150 bini aştı. Etkinlikte sadece tiyatro oyuncuları değil, birçok tanınmış sporcu, işletmeci ve politikacı da masal okuyor. Bir varmış bir yokmuş…“ deyince çocukların bir anda dikkat kesilip sabırlı ve sakince masal dinlemeleri için…

© Deutsche Welle Türkçe

Silke Bartlick / Başak Demir

Editör: Başak Özay