210710 Broccoli tomato patents EPO

Genellikle diyet yemeği olarak kabul edilen ve birçokları tarafından sağlıklı olduğu için adeta zoraki tüketilen brokoli ile Akdeniz mutfağının vazgeçilmezi domates Avrupa'yı karıştırdı.

Tartışmaların başrolünde kanserle mücadele için özel olarak yetiştirilmiş bir brokoli türü ve dilimlenmesinde kolaylık sağlamak için daha az su ihtiva eden bir domates çeşidi yer alıyor.

Peki, bu tip sebze ve meyvelerin yetiştirilmesi teknolojik bir yenilik olarak kabul edilebilir ve patent başvurusu yapılabilir mi? Yoksa konu organik ürünler olduğunda bu kimsenin üzerinde hak iddia edemeyeceği biyolojik bir süreç olarak mı kabul edilmeli?

Almanya sıcak bakmıyor

Almanya'da genel olarak tüketicilere olumsuz etkileri olabileceği gerekçesiyle bu tip patent başvurularına sıcak bakılmıyor. Çiftçilikle uğraşan Josef Hecker bu konudaki çekincesini şöyle dile getiriyor: "Son dönemde tarım ürünleri pazarında patentli ürünlerin çoğalmasıyla, diğer seçeneklerin yavaş yavaş azalmaya başladığını görüyoruz. İnsanlar patentli ürünlere daha çok rağbet ediyor, böylece önemli birçok tarım ürününü bulmak gittikçe zorlaşıyor."

Aslında tarım ürünleriyle ilgili ilk kez patent başvurusu yapılmıyor. Ancak bahsi geçen son patent başvurularının emsal teşkil etmesi bekleniyor. Çevre örgütü Greenpeace'in patent danışmanı Christoph Then, başvuruların kabul edilmesi durumunda, patent başvurularının daha da yoğunlaşacağını ve bunun da tüketicinin cebine dokunacağını kaydediyor: "Genel olarak bu gibi patent uygulamaları piyasayı değiştirir. Seçenek azalırken, fiyatlar yükselir. Brokoli patenti bir emsal teşkil ettiği için onaylanması halinde ardından çığ gibi yeni başvurular gelecektir. Hâlihazırda tarım ürünü ve kesimlik hayvan üretimiyle ilgili yapılmış bin kadar patent başvurusu bulunuyor."

"Teknolojik gelişmelere hizmet edecek"

Brokoli için patent başvurusu yapan Plant Organik Teknolojiler firması Deutsche Welle'ye elektronik posta yoluyla yaptığı yazılı açıklamada patent korumasının önemli teknolojik gelişmelere hizmet edeceğini kaydediyor. Firma, patent başvurusu yaptıkları brokolinin klasik yöntemler ile teknolojik seleksiyonun bir arada uygulanarak çok özel bir şekilde üretildiğini ve modern tekniklerle bile benzer bir ürüne olaşmanın çok zor olduğunu iddia ediyor.

Diğer yandan Avrupa Patent Ofisi yeni bir teknolojinin patent almaya uygun olup olmadığı konusundaki sosyal, ekonomik veya ekolojik tartışmalara yanıt aramıyor. Greenpeace'in patent danışmanı Christoph Then bu nedenle tarım ürünlerinde patent uygulamasının yaygınlaşmasını önlemek için özel yönetmelikler düzenlenmesi ve patent hukukunda yasakların daha net belirlenmesine yönelik adımlar atılması gibi politik girişimlerde bulunulması gerektiğine dikkat çekiyor.

"Piyasa dengelerini bozar"

Alman Federal Tarım Bakanı Ilse Aigner de tarım ürünlerine patent uygulanmasının piyasadaki dengeleri bozacağı görüşünde. Aigner şu açıklamayı yaptı: "Söz konusu canlı organizmalar, tarım ürünleri ve besi hayvanları olduğunda kimsenin ayrıcalıklı haklara sahip olmaması gerektiğini düşünüyorum. Sadece bir kişinin ya da firmanın bundan maddi kazanç elde etmesine izin verilmemeli."

Patent başvuruları Avrupa'da "Bir firma bir sebzeye veya meyveye sahip çıkabilir mi?" tartışmasına yol açtı. Avrupa Patent Ofisi'nin patent başvurularıyla ilgili olarak yılsonuna kadar bir karara varması beleniyor. Ofis, kanserle mücadele için geliştirilen brokolinin patentini tartışa dursun, brokoli sevmeyenlerin aklında başka bir soru var: "Patent başvuruları kabul edilirse önce hangi firma dondurma tadına sahip brokoliyi üretecek?"

© Deutsche Welle Türkçe

Matt Zuvela / Çeviri: Banu Ertek

Editör: Ahmet Günaltay