Dünyadaki şiddetin bilançosu

Heidelberg’deki Uluslararası Çatışma Araştırmaları Enstitüsü bu yıl 14 savaş tespit etmiş. Bunların sadece biri iki devlet arasında yaşanmış: Irak Savaşı. Diğer 13 savaşta, ya bir devletin sınırları içinde ya da sınıraşırı şekilde halk veya çıkar grupları çatışıyor. Böylece, Heidelberg’deki araştırmacıların uzun yıllardan beri gözlemlediği bir eğilim daha da güçleniyor. Artık iki ya da daha fazla devletin birbiriyle savaştığı savaşlar, olağan olmaktan çıkıyor.

Almanya’nın Heidelberg kentindeki enstitü, çatışmalardan ön çok etkilenen bölgenin ise Afrika kıtası olduğunu belirtiyor. Bir yıl öncesine göre, yüksek ölçüde şiddet kullanılan çatışmaların sayısı azalmakta, ama aynı zamanda savaş ve çatışmaların doğası da son yıllarda değişime uğramakta.

”Uluslararası hukuk güncelleştirilmeli”

Uluslararası Politika Profesörü Tanja Börzel, uluslararası topluluğun çatışmalara tepki gösterme yöntemlerinin de bu duruma uygun şekilde değişmesini talep ediyor. Börzel, ”Uluslararası hukukun güncelleştirilmesi gerekiyor. Ben, ‘uluslararası hukuk bu durumla baş edecek durumda değil, bu nedenle onu bir kenara bırakalım, bunu Birleşmiş Milletler ve uluslararası hukuk kurallarının dışında yapalım’ denmesini çok korkunç bir gelişme olarak görüyorum” diye konuşuyor.

Börzel, uluslararası hukukun yenilenme sürecinin şimdiden başladığını söylüyor ve teröristlerin uyguladığı şiddeti, devletlerinkiyle bir tutan bir BM kararına işaret ediyor. Fakat, savaşçılarla savaşçı olmayanlar arasında yaptığı ayırımda olduğu gibi, başka alanlarda uluslararası hukukun hala çok katı olduğunu belirtiyor. Ne Amerika Birleşik Devletleri’nin Guantanamo’da tuttuğu esirler, ne de Afrika’daki çocuk askerler bu şablonlara uymuyor.

Yeni savaş nedeni: Terör

Afrika hala en çok savaş ve çatışma bulunan kıta. Ama bunların sayısı geçen yıla göre gerilemiş durumda. Sadece Afrika’da değil, tüm dünyada. 2003 yılında çatışmalara neden olan sorunların başında toprak talepleri geliyor. Fakat en çok şiddet uygulananlar, iktidar ve kaynak paylaşımı için çıkarılan çatışmalar. Çatışma araştırmacıları bir de uluslararası terörle bağlantılı oldukça yeni bir savaş nedeninin ortaya çıktığını gözlemliyor.

Bunun bir örneği, terör grubu El Kaide’nin Taliban rejiminin korumasında faaliyet gösterdiği Afganistan. Siyaset bilimci Tanja Börzel’e göre, bu tür çatışmalara karşı mücadelede Amerika Birleşik Devletleri’yle Avrupa ülkeleri arasında farklı yaklaşımlar var. Her iki yaklaşımın tek ortak noktası, çatışan devletlerde demokratik bir devlet yapısının yerleştirilmek istenmesi. Börzel şöyle devam ediyor:

”Üzerinde hiç anlaşılamamış olan şey, bu demokratileşmeyi en iyi şekilde gerçekleştirebilmek için kullanılacak yöntemler. Amerikalılar‘a göre, gerekirse demokrasiyi bombalarla kabul ettirmenin meşru olduğu anlaşılıyor. Avrupalılar ise askeri şiddet kullanımını hala güçlü polisiye ve istihbarat faaliyetinin ve herşeyden önce de ‘devletleştirme’nin eşlik etmesi gereken en son çare olarak görüyor. Bu da, bana göre, Amerikalıların şimdiye kadar çok ihmal ettikleri birşey.”

Ve savaştan sonra

Fakat Börzel, Amerikalılar‘ın Irak Savaşı örneğinde, devletleştirmeyi, yani sıcak çatışmaların bitiminden sonra istikrarın sağlanması ve yeniden inşaya bugüne kadar yeterince ciddiye almamış olduklarının farkına vardığını ve bu alanda Avrupalılar‘ın daha ileri olduğunu savunuyor. Börzel, dünyada şiddet kullanılan 80 çatışma bulunduğu gözönüne alarak, uluslararası topluluğun, bunalım yönetimi yöntemlerini bir an önce geliştimesi gerektiğini düşünüyor.