-

Kırgızistan’da iktidarı yolsuzlukla suçlayan muhaliflerin kanlı bir isyanla yönetimi ele geçirmesi üzerine, devrik lider Kurmanbek Bakiyev Bişkek’i terk etti. İstifaya yanaşmayan Bakiyev’in pazarlık talebini kesin bir dille reddeden geçici hükümet ise ülkede kontrolün ele alındığını açıkladı. Geçici hükümet yetkilileri, hedeflerinin Kırgızistan’da siyasi sistemi değiştirmek ve parlamenter demokrasi getirmek olduğunu duyuruyor. Ülkede şu ana kadar geçerli olan anayasa ise devlet başkanına geniş yetkiler tanıyordu.

Çin kaygılı

Kırgızistan'daki siyasi çalkantılar Çin, ABD ve Rusya gibi ülkeler tarafından da yakından izleniyor. Başkent Bişkek’teki isyan sırasında bir Çin alışveriş merkezinin yağmalanması ve yaklaşık 3 milyon euro tutarında maddi hasar meydana gelmesi, Kırgızistan’ı önemli bir pazar olarak gören Çin’i telaşlandırdı. Pekin Yönetimi, gelişmeleri ‘kaygıyla’ izledikleri açıklamasında bulundu. Paris’teki Avrupa Orta Asya Araştırmalar Merkezi’nden Uzman Patrick Domborwsky, Kırgızistan’ın Çin için iki nedenden dolayı önemli olduğunu vurguluyor. Uzman, “Çin Kırgızistan’daki gelişmeleri yakından takip ediyor, çünkü ilk olarak Kırgızistan Çin ile sınır komşusu. İkinci olarak ise Kırgızistan bir İslâm ülkesi. Bunu şunun için söylüyorum; Çin, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki İslâmî hareketlerin büyüyerek Kırgızistan’dakine benzer bir duruma dönüşmesinden endişe edebilir" diyor.

ABD'nin endişeleri

Bişkek’teki siyasi krizden dolayı endişeli bir diğer ülke ise ABD. Kırgızistan ABD için özel bir öneme sahip, zira ABD Afganistan’daki birliklerine asker ve malzeme ikmali için Manas Üssü’nü kullanıyor. Manas Üssü başkent Bişkek'e 35 km. uzaklıkta. Üssün ABD için önemi, 2005 yılında Özbekistan’daki askeri üssün kapanmasından sonra daha da arttı.

Kırgızistan’da kurulan geçici hükümetin anayasal işlerden sorumlu yetkilisi Omurbek Tekebayev, Manas’ın geleceği konusunda henüz hükümet içinde görüş birliğine varılmadığını belirtti. Tekebayev, Devlet Başkanı Bakiyev’in devrilmesinde Rusya’nın parmağı olduğu iddiasını da ortaya atmış, ancak bu iddia Rusya tarafından yalanlamıştı. Bölgede ABD’nin askeri varlığı Rusya’yı da rahatsız ediyor.

"Manas kapanmaz"

Londra’daki düşünce kuruluşu Chatham House’dan uzman Anette Bohr, Rusya’nın Kırgızistan'daki siyasi krizi körüklemesine neden olacak, küçük sebeplerin mevcut olduğunu belirtiyor. Uzman, Kırgızistan'daki, geçici hükümetin lideri Roza Otunbayeva’nın Manas üssünü kapatmaktan yana bir tavır almasını beklemiyor. Uzman, “Otunbayeva, oldukça Batılı bir figür. Bizim bildiğimiz ve çok yakından tanıdığımız bir isim. Dışişleri Bakanı olarak öne çıkmıştı. Londra’da ve Washington’da büyükelçilik yaptı. Dediğim gibi, Batılı bir figür. 5-6 dil biliyor. Tecrübeli bir siyasi ve çok temiz bir geçmişi var, itibarlı bir isim. ABD ile mevcut anlaşmaları askıya alacağına hiç ihtimal vermiyorum. Ancak anlaşmayı yenilemek isteyip istemeyeceği konusunda şimdiden bir şey söyleyemeyiz" diyor.

Roza Otunbayeva, ABD'ye ülkedeki yönetim değişikliğine rağmen üssün açık kalacağı güvencesi verdi. Ancak, bazı gözlemciler yeni liderin mevcut anlaşma üzerinde pazarlık edeceği ve ABD'den daha fazla kira talep edebileceği görüşünde. Afganistan’da birliklerin sayıca artırılmasının tartışıldığı bir dönemde, Manas Üssü’nün kapanmasının Batılı ülkelerin Afganistan misyonuna darbe vuracağı görüşü de dile getiriliyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Disha Uppal / Çeviri: Başak Özay

Editör: Nihat Halıcı