Engellilere 'yardımcı maymun'

Boston yakınlarında yaşayan Ned Sullivan'ın odası oldukça sıcak. 29 yaşındaki Kasey adlı başlıklı maymun hemen kafesinden fırlayıp Ned'in önce omzuna oradan da kucağına sıçrıyor. El büyüklüğündeki becerikli maymun klima cihazının kumandasını yerden alıp Ned'e uzatıyor. Ned, “Aferin Kasey” dedikten sonra uzaktan kumandayla ısıyı düşürürken sadık asistanını cevizle ödüllendirmeyi de unutmuyor.

Ned ve Kasey birbirlerine çok alışmışlar. Ned bundan dokuz yıl önce geçirdiği otomobil kazasında felç olduğunda 22 yaşındaymış. Komadan uyandığında sadece başparmağını oynatabiliyormuş. Bir yıl sonra Kasey ile buluşmuş. Minik maymun ona biraz yaşama sevinci ve hareketlilik kazandırmış. Ned “Kasey bana çok yardımcı oldu ve hâlâ da oluyor. Kasey olmasaydı, ben de burada olamazdım” diyor.

Kasey telefon ve kumanda aletlerini getiriyor, ışıkları, bilgisayarı, müzik ve video aletlerini açıp kapatıyor. Ned'in gözlüğünü takıp, kitap sayfalarını çevirebiliyor. Meşrubat şişesini açıp, Ned'in kamışla içmesine yardımcı oluyor.

Uzun bir eğitim süreci gerekiyor

Becerikli maymun bütün bunları uzun bir eğitimle öğrenmiş. Beş yıl Boston'daki ‘Yardımcı Eller' derneğinin okulunda eğitim almış. Dünyada, bedensel engellilere yardım etmesi amacıyla maymunlara eğitim veren başka bir okul yok. Megan Talbert Yardımcı Eller'in direktörlüğünü yapıyor.

Talbert “Maymunları cesaretlendirme yöntemiyle yetiştiriyoruz. Maymun gördüğünü yapıyor. Bizim yaptıklarımızı taklit ediyor. Zor görevler olursa görevi parçalara ayırıp sırayla her adımı öğrenmesini sağlıyoruz” açıklamasını yapıyor.

Ama başlıklı maymunun da ihtiyaçları oluyor. Bakımı ve beslenmesi zaman alıyor. Bayan Talbert üç yaşındaki çocuktan farkları olmadığını ve beslenme yanlışlarının bu maymun türünde şeker hastalığına yol açtığını belirtiyor. Tüylerinin düzenli olarak temizlenip tırnaklarının kesilmesi de bir o kadar önemli.

Evine eğitilmiş maymun alabilmek için evde maymunla ilgilenebilecek en az bir kişinin daha oturduğunu belgelemek gerekiyor. İşlemler de oldukça zahmetli. Ona uygun ihtiyaç sahibi bulmadan önce maymunun eğitimini tamamlamış olması gerekiyor.

En uygun maymunu seçiyorlar

Talbert “Bazı maymunlar insanda cinsiyet ayrımı yapıyor ve örneğin erkeğe daha çabuk ısınıyor. Bazıları sakin yaradılışlı, diğerleri ise daha vahşi olabiliyor. Maymunlarımızı olduğu kadar onları edinmek isteyenleri, şahsiyetlerini, ihtiyaçlarını ve çevrelerini de öğrenmeye çalışıyoruz. Böylece en uygun maymunu seçmek kolaylaşmış oluyor” açıklamasını yapıyor.

ABD, maymunların hizmetkârlık yaptığı tek ülke. 1979 yılında kurulan Yardımcı Eller Derneği şimdiye kadar 32 başlıklı maymun dağıtmış, dokuz maymun da okula devam ediyor.

Bazı Amerikan eyaletlerinde olduğu gibi Almanya'da da evde maymun beslemek yasak. Tutsak vahşi hayvanlara yardım derneğinden Lisa Wathne yabani türlerin evcilleştirilmesini yanlış buluyor. Wathne “Maymun, tıpkı insan gibi son derece sosyal bir yaratıktır. Hemcinsleriyle grup halinde yaşamak ister. Doğada vakitlerinin uzun bölümünü ağaçlarda geçirirler. Evlerde maymunun aradığı ortamı yaratmak mümkün değildir” diyor.

©Deutsche Welle Türkçe

Viktoria Kleber